“ทุกคนมีอิสระจะฝันและทำ
แต่ถ้าคุณมีข้อจำกัดของชีวิต
ก็จงท้าทายข้อจำกัดเหล่านั้น”
ประโยคข้างต้นถูกเขียนด้วยลายมือของเด็กหญิงปอย เธอเป็นเด็กที่อาศัยอยู่ในชุมชนคลองเตย และลายมือนี้ถูกบันทึกไว้ในหนังสือ My Echo, My Shadow and Me
My Echo, My Shadow and Me คือหนังสือเล่มใหม่ของสำนักพิมพ์ a book ที่เกิดจากความร่วมมือกับโครงการ Conne(x)t Klongtoey โครงการนี้เกิดจากคนกลุ่มหนึ่งที่เล็งเห็นปัญหาด้านการศึกษาของเด็กในชุมชนคลองเตย และจากการลงพื้นที่ ตัวแทนจากโครงการได้ค้นพบว่าจริงๆ แล้วเยาวชนที่คลองเตยมีความหลากหลายทางมิติมาก เพียงแค่หลายคนตีตราพวกเขาด้วยมายาคติด้านลบจนความคิดเหล่านั้นครอบตัวตนของเด็กไปจริงๆ จนยากจะสลัดออก
ด้วยความเชื่อของทุกคนในโครงการ Conne(x)t Klongtoey ว่าความเก่งไม่ได้จำกัดอยู่แค่ศาสตร์เดียว พวกเขาจึงสร้างคอร์สการศึกษาใหม่เพื่อจะสะท้อนเสียงจริงของเด็กเหล่านั้นผ่านศิลปะ 4 แขนง นั่นคือ ศิลปะการแต่งเนื้อและทำนองเพลงฮิปฮอป, ศิลปะภาพถ่าย, การออกแบบแฟชั่น และพื้นฐานการสักและสตรีทอาร์ต
ผลงานของเหล่าเด็กจากคอร์สสุดท้ายนี่เองคือที่มาของหนังสือเล่มนี้
แรกเห็นหน้าปกและได้รู้คอนเซปต์ สารภาพว่าเราคาดการณ์ว่า My Echo, My Shadow and Me จะเต็มไปด้วยภาพ แต่เมื่อเปิดอ่าน เราก็พบว่าตัวเองคิดผิด
ใช่, หนังสือเล่มนี้นำเสนอผ่านภาพถ่ายเป็นส่วนใหญ่ แต่ระหว่างภาพถ่ายเหล่านั้นก็สอดแทรกด้วยเนื้อหาอื่นๆ เช่น ลายมือของเด็กแต่ละคนที่เขียนความรู้สึกเวลาถ่ายรูปนั้นๆ รวมถึงความเรียงจากผู้ที่เกี่ยวข้องกับโครงการนี้ที่ถูกจัดวางไว้อย่างถูกจังหวะ ไดนามิกที่เกิดขึ้นจึงมีมากกว่าการสัมผัสผ่านภาพ เพราะตัวอักษรที่ร้อยเรียงเข้ามานั้นทำหน้าที่ราวกับเป็นตัวแทนน้องๆ พาเราเข้าเดินไปสู่ชุมชนคลองเตยอย่างไรอย่างนั้น
อันที่จริงเราอ่าน My Echo, My Shadow and Me จบภายในเวลาไม่ถึงชั่วโมง แต่ระยะเวลาที่หนังสือเล่มนี้ทำงานกับเรามันยาวนานกว่านั้นมาก
ตอนหนึ่งที่เราชอบมากคือการบรรยายถึงสภาวะครอบครัวของเด็กหญิงคนหนึ่ง
ภาพที่ปรากฏทั้งภาพของน้องคนถ่าย พี่ชาย สัตว์เลี้ยง และบางมุมของบ้าน ถ้าดูแบบไม่ได้คิดอะไร เราอาจจะรู้สึกว่าบนหน้ากระดาษเหล่านี้คือภาพของการใช้ชีวิตธรรมดาๆ หากเมื่อลองคิดดูดีๆ ชุมชนคลองเตยเป็นหนึ่งในไม่กี่ที่ในประเทศไทยที่เวลาเรานึกภาพ เรามักจะมองเห็นความแออัด ความลำบาก และปัญหา แต่ภาพในหนังสือเล่มนี้เปรียบเหมือนตัวแทนของเด็กในชุมชนที่เดินมาบอกเราว่า จริงๆ แล้วพวกเขาก็ใช้ชีวิตธรรมดาทั่วไป มีทุกข์ มีสุข มีครอบครัว ไม่ต่างอะไรจากพวกเราเลย แต่เป็นพวกเราเองที่มักจะยัดเยียด ‘ภาพบางอย่าง’ ให้แก่พวกเขา
โดยที่พวกเราไม่เคยจะมอง ‘ภาพจริง’ ของพวกเขาเลย
ถ้าว่ากันตามตรง ภาพและตัวหนังสือจากน้องๆ ทุกคนในโครงการไม่ได้เล่าเรื่องด้วยภาษาที่ลึกซึ้งกินใจหรือมีรูปภาพสวยงามระดับรางวัล แต่ความธรรมดาและความจริงใจที่เกิดขึ้นกลับทอดสะพานให้คนอ่านเดินไปหาพวกเขาได้ ตัวอักษรที่เขียนผิดเขียนถูก หรือภาพบางภาพที่เป็นส่วนตัวมากๆ ทุบทำลายกำแพงที่เราเคยคิดว่าชีวิตพวกเขาจะเป็นอีกแบบหนึ่ง และเผยให้เห็นความเป็นจริงที่ว่าพวกเขาก็เป็นเด็กธรรมดาที่มีโลกในจินตนาการ มีความฝัน มีความสงสัยของช่วงวัย มีความไม่เข้าใจ ที่สำคัญคือพวกเขาก็ยังต้องการการยอมรับเหมือนเราทุกคน
และบางทีสะพานของการยอมรับนั้นอาจจะเป็นหนังสือเล่มนี้
สุดท้ายหลังจากหนังสือทำงานกับเราอย่างเต็มที่ นอกจากเรื่องการศึกษา สิ่งที่เรารู้สึกมากๆ คือเรื่องของการถ่ายภาพ
บ่อยครั้งทีเดียวที่เรามักจะเห็นภาพเป็นองค์ประกอบของภาพ ความสวยงามของภาพ หรือเรื่องราวในภาพ แต่สิ่งที่ My Echo, My Shadow and Me ทำกับเราคือการย้ำเตือนกับเราถึงอีกเรื่องหนึ่งที่เราควรคำนึงถึงเวลาเห็นภาพใดๆ
นั่นคือคนที่ถ่ายภาพนี้เอาไว้
ภาพใดๆ ไม่อาจถูกบันทึกไว้ได้หากปราศจากสายตาและมุมมองของคนถ่ายภาพนั้น และเมื่อเพ่งดูภาพนั้น เราอาจจะรู้จักหรือเข้าใจใครคนหนึ่งมากขึ้น สิ่งที่หนังสือเล่มนี้บอกเราก็เช่นกัน เราเคยมีความคิดอย่างหนึ่งกับชุมชนคลองเตยแต่พออ่าน My Echo, My Shadow and Me ความคิดเราก็เปลี่ยนไป ภาพสะท้อนเหล่านี้เป็นเหมือนสิ่งที่คอยเตือนเราว่าภายใต้เงาที่เราเคยคิดว่าเป็นความมืด มันอาจจะมีแสงสว่างที่รอคอยโอกาสอยู่
ขอแค่คุณลองมองเงานั้นจนเห็น ‘ภาพจริง’ ของพวกเขาดูสักครั้ง
สั่งซื้อหนังสือ My Echo, My Shadow and Me ทางออนไลน์ได้ที่ godaypoets.com/MyEcho
