¡Buenos Dias, Jesús! อรุณสวัสดิ์ เฆซุส!
เมื่อสามปีก่อน ฉันได้พบครูเฆซุส ซิสเนโรส เป็นครั้งแรกที่คอร์สศิลปะระยะสั้นในเมืองซาร์เมเด เมืองเล็กๆ กลางหุบเขาทางตอนเหนือของอิตาลี เฆซุสเป็นนักวาดภาพประกอบชาวสเปนผู้ขี้อาย พูดเสียงเบาและมีรอยยิ้มอยู่เสมอ ครั้งนั้นเฆซุสพาผู้เรียนท่องไปบนเนินเขากลางแดดเช้า 19 องศาเพื่อเก็บดอกไม้ใบหญ้ามาเป็นแรงบันดาลใจในการวาดภาพ เขาพาพวกเราอ่านงานของเชคสเปียร์และบอร์เฆส แล้วให้ถ่ายทอดออกมาผ่านเส้น สี พื้นผิว และลำดับการเล่าเรื่องในแบบที่พวกเราไม่คิดว่าจะทำได้ การเรียนครั้งนั้นเป็นประสบการณ์การเรียนศิลปะที่ดีที่สุดครั้งหนึ่งในชีวิตของฉัน
ฤดูร้อนปีถัดมาเฆซุสเดินทางไปจัดเวิร์กช็อปในเรือนกระจกที่ลานชแวมเมอร์ ชุมชนน่ารักที่เต็มไปด้วยพื้นที่สีเขียวและกิจกรรมศิลปะในเกอร์สวาลเดอร์ เยอรมนี ตามคำเชิญของสตูดิโอชมาล (หนึ่งในผู้ก่อตั้งเป็นผู้ร่วมชั้นที่ซาร์เมเดนั่นเอง) จากนั้นเฆซุสตอบรับคำเชิญการทำเวิร์กช็อปจาก SI Picturebook สถาบันที่ตั้งขึ้นมาเพื่อส่งเสริมการทำหนังสือภาพในกรุงโซล ตามด้วยโรงเรียนการทำหนังสือและภาพประกอบที่มอสโก ต่อด้วยเวิร์กช็อปและนิทรรศการที่มาร์กเซย เมืองท่าเก่าแก่ของฝรั่งเศส
เฆซุสหลงรักการเดินทางและงานศิลปะก็พาเขาไปไกลหลายที่ และในเดือนมกราคมที่ผ่านมา เฆซุสเดินทางมายังประเทศไทยโดยการเชิญของ Koi & Noi STUDIO ที่นั่งเวิร์กช็อป Drawings&Tales รวม 40 ที่ถูกจองเต็มอย่างรวดเร็วทั้งในกรุงเทพฯ และเชียงใหม่
¡Buenos Dias, Jesús y Mariana! อรุณสวัสดิ์ เฆซุสและมาริอานา!
เฆซุสเกิด เติบโต และร่ำเรียนวิชาภาพประกอบและประวัติศาตร์ศิลป์ที่ซาราโกซา เมืองทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของสเปนที่มีทั้งทะเลทราย ทุ่งหญ้า และป่าทึบ เขาไปอยู่ที่เม็กซิโกซิตี้พักใหญ่โดยทำงานภาพประกอบให้สำนักพิมพ์ในยุโรปและลาตินอเมริกาหลายแห่งก่อนย้ายกลับมาใช้ชีวิตที่ซาราโกซาพร้อมภรรยาที่น่าทึ่ง–มาริอานา และแมวหนึ่งตัวที่ชื่อเมอร์ซี
มาริอานา เม็นดิอา เกิดที่มอนเตร์เรย์ เม็กซิโก และเคยใช้ชีวิตที่ฝรั่งเศสมาช่วงหนึ่ง เธอเป็นบรรณาธิการมากฝีมือจากประสบการณ์การดูแลหนังสือภาพสำหรับเด็กและวรรณกรรมเยาวชนให้กับสำนักพิมพ์กาสติโย ซึ่งเป็นสำนักพิมพ์ย่อยของกลุ่มบริษัทแมคมิลเลี่ยน เอดูเคชั่น ในการเวิร์กช็อปแต่ละครั้งเนื่องจากเฆซุสใช้ภาษาสเปนเป็นหลัก มาริอานาจึงเดินทางไปกับเขาด้วยเสมอเพื่อคอยช่วยแปลคำอธิบายต่างๆ เป็นภาษาอังกฤษ ไม่เพียงเท่านั้น ด้วยสายตาเฉียบแหลมของบรรณาธิการ มาริอานายังคอยให้คำแนะนำต่างๆ กับผู้เข้าร่วมเวิร์กช็อป รวมไปถึงเป็นที่ปรึกษาคนสำคัญของเฆซุสเรื่องกระบวนการเวิร์กช็อปอีกด้วย
La casa Rajata บ้านรชฏ
เวิร์กช็อปในกรุงเทพฯ ของเฆซุสและมาริอานาจัดขึ้นไม่ไกลนักจากแม่น้ำเจ้าพระยาในบริเวณร่มรื่นของบ้านรชฏซึ่งปัจจุบันเป็นที่พักของพี่น้อย–วิลาสินี ทองศรี ผู้ร่วมก่อตั้ง Koi & Noi STUDIO บ้านรชฏได้ชื่อมาจากหลวงรชฏการโกศล นักเขียนและนักแปลผู้เคยได้ทุนเล่าเรียนหลวงไปเรียนต่อที่ประเทศอังกฤษ และหากใครยังจำได้ เมื่อ 14 ปีก่อน บ้านรชฏเคยเข้าร่วมโครงการพิพิธภัณฑ์ศิลปะระยะสั้นซอยสบาย และบ้านหลังหนึ่งในบ้านรชฏก็ได้เป็นที่พักของศิลปินชาวญี่ปุ่นคนสำคัญ โยชิโมโตะ นาระ การเชิญเฆซุส ซิสเนโรส และภรรยามาพักและทำเวิร์กช็อปในปีนี้ทำให้บ้านไม้กรุ่นกลิ่นอายของประวัติศาสตร์หลังเดิมคล้ายได้กลับมาเป็นสถานที่สำหรับโครงการศิลปินในพำนักระยะสั้นอีกครั้งโดยไม่ตั้งใจ
ชีวิตของพี่น้อย (ซ้าย) นั้นวนเวียนกับการทำงานในแวดวงศิลปวัฒนธรรมมาโดยตลอด เธอมีความฝันเล็กๆ อย่างหนึ่งคืออยากไปเรียนรู้วิธีการทำหนังสือภาพสำหรับเด็กที่อิตาลี พี่น้อยเป็นคนแรกที่ฉันรู้จักที่มุ่งมั่นไปเรียนที่ซาร์เมเดกับศิลปินและนักวาดภาพประกอบมืออาชีพอย่างลินดา วอล์ฟสกรูเบอร์ เป็นเวลาร่วมเดือนจนเป็นแรงบันดาลใจให้ฉันตามไปเรียนบ้าง
หลังเรียนจบและกลายมาเป็นเพื่อนกับลินดา ทั้งสองมีโปรเจกต์ทำหนังสือด้วยกันและมีแผนที่จะจัดเวิร์กช็อปในไทยทว่ายังไม่เป็นรูปเป็นร่างมากนัก เป็นความบังเอิญที่ในอีกหลายปีถัดมาเธอก็ได้รู้จักกับพี่ก้อย–สกุณี ณัฐพูลวัฒน์ (ขวา) บรรณาธิการและนักเขียนมากประสบการณ์ ทั้งสองถูกชะตาและมีโอกาสได้ทำงานร่วมกันในหลายๆ ครั้ง ภายหลังเมื่อพี่ก้อยตามรอยพี่น้อยไปเรียนบ้าง เธอก็ตกหลุมรักกับวิธีการสอนของคุณครูที่นั่นจนกลับมาชักชวนให้พี่น้อยทำโปรเจกต์เวิร์กช็อป Koi & Noi Studio เพื่อเปิดพื้นที่ให้ผู้สนใจในกรุงเทพฯ และเชียงใหม่ได้มีโอกาสเรียนรู้กระบวนการสร้างสรรค์งานจากนักวาดภาพประกอบมืออาชีพในแบบที่พวกเธอได้รับมาบ้าง
“เจ็ดปีที่รอคอย และเจ็ดชั่วโมงที่นั่งรถมา” ขวัญ หนึ่งในผู้เข้าร่วมเวิร์กช็อปเล่าว่าเมื่อเจ็ดปีก่อนเคยเขียนไปปรึกษาพี่น้อยเรื่องคอร์สเรียนที่ซาร์เมเดแต่เกิดเหตุไม่ได้ไป ความค้างคาในครั้งนั้นของขวัญยังคงติดอยู่ในใจ จนกระทั่งปีที่ผ่านมาขวัญเห็นข่าวการเปิดตัวของ Koi & Noi STUDIO และพี่น้อยเขียนมาบอกขวัญว่าทางสตูดิโอจะเชิญครูมา “นี่มันเรื่องจริงหรือนี่ มันเป็นไปได้หรือนี่…สนุกเหมือนไปเรียนที่เมืองนอกเลย” ขวัญบอกอย่างนั้น
ฉันคิดว่าเมื่อเทียบกันแล้วเวิร์กช็อปที่บ้านรชฏให้ความรู้สึกพิเศษไม่แพ้การไปเรียนในซาร์เมเด บ้านไม้เก่ามีบรรยากาศโปร่งเบาคล้ายคำเชื้อเชิญให้เข้ามาค้นหา มีความรื่นรมย์จากดนตรีและเสียงหัวเราะอบอวลอยู่ เฆซุสบอกกับฉันว่ามาริอานาช่วยเขาคิดขั้นตอนในการสอนได้ก็เพราะได้ยินเสียงขลุ่ยที่พี่เอก (สามีของพี่น้อย) เล่น เสียงเพลงนั้นจึงได้กลายมาเป็นส่วนหนึ่งของเวิร์กช็อป Drawings&Tales
ทั้งเฆซุสและมาริอานาได้รับการต้อนรับอันอบอุ่นจากบ้านหลังนี้และพวกเขาก็ส่งต่อความรู้สึกเหล่านั้นไปสู่ผู้เรียน ความผ่อนคลายและเป็นมิตร–ฉันคิดว่าบรรยากาศของสถานที่เช่นนี้เองคือบันไดขั้นแรกที่จะทำให้เราวาดรูปได้ดี
Soy libre. ฉันเป็นอิสระ
จากการไปเวิร์กช็อปมาหลายที่ เฆซุสเล่าว่าเคยมีบางสถานการณ์เหมือนกันที่ทำให้เขารู้สึกอึดอัด นั่นคือเวลาที่ผู้เรียนมุ่งสนใจแต่เพียงเทคนิคการวาดภาพ แน่นอน เขาย่อมสอนได้ว่าการพิมพ์สีน้ำมันนั้นทำอย่างไร ควรใช้คู่สีแบบไหน และควรปรับองค์ประกอบให้เป็นอย่างไร ทว่าเทคนิคเป็นเพียงเครื่องมือ และกระบวนการคิดของเฆซุสมีความน่าสนใจมากกว่าความสวยงาม
เราจะเข้าใจสิ่งที่เฆซุสพยายามบอกได้ดียิ่งขึ้นหากย้อนกลับไปดูผลงานหนังสือภาพชั้นเยี่ยมหลายเล่มของเขาซึ่งเป็นที่รู้จักในระดับสากล ฉันคิดถึงเล่มที่ชื่อราม่อน จัดพิมพ์โดยสำนักพิมพ์โซร์โร โรโฆ ราม่อนเป็นผู้ชายผอมสูงและขี้อาย เขาเดินกางร่มตลอดเวลาแม้อยู่ในฤดูใบไม้ร่วง ราม่อนใช้ร่มเป็นเกราะกำบังและไม่กล้าบอกรักผู้หญิงที่ตัวเองชอบ วันคืนผ่านไป หลังจากครุ่นคิดอะไรได้หลายอย่าง ราม่อนหุบร่มลงเป็นครั้งแรก เขาบอกว่าไม่มีอะไรจะดีไปกว่าความรู้สึกที่สายฝนตกลงมากระทบใบหน้าจนเปียกปอน ความรู้สึกเป็นอิสระและกล้าหาญเช่นนี้ได้ถูกแสดงออกผ่านผลงานหลายชิ้นของเฆซุส
ในฐานะครู เฆซุสได้นำคุณสมบัติที่สำคัญยิ่งสองข้อนี้มาถ่ายทอดให้ผู้เรียนเข้าใจได้โดยง่ายผ่านโครงสร้างเวิร์กช็อปหนังสือภาพที่คิดไว้อย่างลงตัว
ธีมและรายละเอียดในแต่ละครั้งอาจแตกต่างกันไป หากลำดับขั้นตอนที่มักคล้ายกันอยู่เสมอคือ ภายใต้กรอบหลวมๆ ที่กำหนดเอาไว้แล้วอย่างขนาดและชนิดของกระดาษ เทคนิคที่ทดลองทำแล้วสนุกอย่างพิมพ์สีน้ำมันผสมสีชอล์กและพู่กันจุ่มหมึก การตัดกระดาษ รวมไปถึงเรื่องเล่าบางส่วนที่ตระเตรียมมาจากงานวรรณกรรม เฆซุสจะเชิญชวนให้ผู้เรียนสลายความกลัวของตัวเองโดยการดึงภาพความทรงจำของแต่ละคนที่มีต่อคำสั้นๆ ออกมาผ่านเทคนิคการพิมพ์อย่างง่าย
เขามีวิธีทำให้เราค่อยๆ เปิดเผยจินตนาการที่มีอยู่ในใจและนำสิ่งนั้นมาประกอบถักทอเป็นเรื่องราว ทีละขั้น ทีละขั้น เฆซุสสอนให้ทุกคนได้เรียนรู้วิธีสะกดรอยการทำงานของตัวเอง ทั้งยังสอนให้เรียนรู้จากผลงานของผู้อื่นโดยอ้อม ผู้เรียนได้แสดงความเป็นตัวเองออกมาพร้อมไปกับที่ผลงานอันมีลักษณะเฉพาะของแต่ละคนก็ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของกันและกันผ่านการเรียบเรียงของเฆซุส
พี่เล็ก หนึ่งในผู้เข้าร่วมเวิร์กช็อปเขียนบันทึกเอาไว้ว่า “วาดรูปด้วยใจเบาสบายได้อีกครั้ง” และนี่คือข้อความบางส่วนจากหนังสือภาพของเธอ “…เด็กหญิงจึงรู้สึกว่าโลกนี้ช่างกว้างใหญ่ และความงามนั้นมีหลายแบบ แล้วความเศร้าในใจเธอก็หายไป”
¡Hasta la próxima! แล้วพบกันอีก!
โดยปกติเวิร์กช็อปของเฆซุส ซิสเนอโรสจะจัดเป็นเวลาหนึ่งสัปดาห์ แต่สำหรับเวิร์กช็อปที่ไทยเขาปรับจำนวนเป็นสามวันเพื่อให้เหมาะสมกับความสะดวกของผู้เรียน และในขณะที่ฉันกำลังเขียนบอกเล่าเรื่องราวเหล่านี้ให้ทุกคนได้อ่าน เวิร์กช็อป Drawings&Tales ครั้งใหม่ก็ได้เริ่มต้นขึ้นที่ SENsitive Space เชียงใหม่เป็นวันแรก อยากให้คุณจินตนาการถึงเสียงพลิกหน้ากระดาษเบาๆ กลางแสงเช้าใต้ร่มเงาเขียวครึ้ม เสียงหัวเราะและความรู้สึกตื่นเต้นต่อถ้อยคำที่ไม่เคยคุ้น แก้มของใครสักคนคงเลอะเทอะเปรอะเปื้อน ประเดี๋ยวลังเล ประเดี๋ยวมุ่งมั่น เวลาที่ถี่กระชั้นเข้ามา ความรู้สึกประหลาดใจ ความสงบ ดังเช่นเหตุการณ์ที่ราม่อน ตัวละครของเฆซุสได้ประสบมา เฆซุส ซิสเนโรส คุณครูแสนวิเศษผู้นี้ได้สอนให้ผู้เรียนลดร่มที่พกติดตัวไปด้วยทุกที่ลง ไม่มีอะไรจะดีไปกว่าความรู้สึกถึงสายฝนที่ตกลงมากระทบใบหน้าจนเปียกปอน ไม่มีอะไรจะดีไปกว่าการได้ละทิ้งความกลัวของตัวเองและลงมือวาดรูปด้วยสองมือและใจที่เป็นอิสระและกล้าหาญ
หมายเหตุ
- ผู้เขียนขอขอบคุณเฆซุสและมาริอานา, Koi&Noi STUDIO, บ้านรชฏ, ผู้เข้าร่วมเวิร์กช็อปทุกท่านที่อนุญาตให้บันทึกภาพ, คุณวรรณิศา เอี่ยมละออง และคุณภัทรสิริ อภิชิต ที่อนุญาตให้ใช้บันทึกในบทความ, คุณ June Osti ที่ช่วยเหลือการถอดเสียงภาษาเยอรมันเป็นไทย
- ติดตามข่าวสารและสอบถามคอร์สศิลปะโดยได้ที่ Koi&Noi STUDIO
- ผู้สนใจคอร์สที่โรงเรียนศิลปะนานาชาติแห่งมูลนิธิ Štěpán Zavřel เมืองซาร์เมเดสามารถตรวจสอบตารางเรียนปี 2563 ได้ที่ fondazionezavrel.it อ่านบันทึกการไปเรียนที่ซาร์เมเดได้ที่ wp.me และ wp.me
- อ้างอิงข้อมูลบ้านหลวงรชฏการโกศลจาก rattanakosineha.com
