เร็วๆ นี้ ‘การโกง’ ถูกพูดถึงอย่างกว้างขวางในสังคมไทยอีกครั้ง
คงไม่ผิดนักหากจะบอกว่าคอร์รัปชั่นเป็นต้นตอสำคัญของสภาพสังคมที่อ่อนเปลี้ยจนไม่สามารถขับเคลื่อนไปสู่คุณภาพชีวิตที่ดีกว่า ทั้งความเสียหายในเชิงเศรษฐกิจที่ส่งผลกระทบมหาศาล หรือหลายครั้งที่การโกงของรัฐนำมาซึ่งอันตรายถึงชีวิต ไม่ว่าจะผ่านงานก่อสร้างที่ไม่ได้มาตรฐานหรือเงินทอนค่าวัคซีนก็ตามที นอกจากจะต้านการพัฒนา ผลกระทบการโกงยังกระจายไปในอนาคตผ่านระบบหนี้สาธารณะของประเทศอีกด้วย
แต่นอกจากการอภิปรายไม่ไว้วางใจในสภา หรือการที่ประชาชนออกมาส่งเสียงเรียกร้องให้รัฐทำงานอย่างโปร่งใส มีวิธีการอะไรอีกบ้างที่เราในฐานะประชาชนจะช่วยสร้างระบบที่ดีกว่าได้?
ทางหนึ่งที่น่าสนใจคือ ACTkathon : Anti-Corruption Virtual Hackathon 2021 โครงการแฮกกาธอนที่ชวนคนรุ่นใหม่มาพัฒนาเครื่องมือหรือกระบวนการเพิ่มความโปร่งใสให้การทำงานของภาครัฐด้วยข้อมูลและเทคโนโลยีภายใต้แนวคิด ‘พลิกเกมโกงให้อยู่หมัด สร้างไอเดียรัฐเปิดเผย’
นอกจากจะริเริ่มโดย ACT ที่เป็นองค์กรต่อต้านคอร์รัปชั่น งานแฮกกาธอนที่ชวนคนมาร่วมสร้างนวัตกรรมอย่างเร่งด่วนครั้งนี้ยังมีพาร์ตเนอร์เป็นองค์กรรุ่นใหม่อีกหลายเจ้า ไม่ว่าจะเป็น HAND Social Enterprise ธุรกิจเพื่อสังคมที่ทำงานเกี่ยวกับปัญหาคอร์รัปชั่น, Glow Story ครีเอทีฟเอเจนซีที่มาช่วยสื่อสารและประชาสัมพันธ์โครงการ และ RISE สตาร์ทอัพไทยที่ทำงานด้านการสร้างนวัตกรรมองค์กร ซึ่งมาช่วยออกแบบแพลตฟอร์มในการทำกิจกรรม
ในวันที่สังคมตั้งคำถามกับการคอร์รัปชั่นไปจนถึงวิธีต้านคอร์รัปชั่น เราชวนคนเบื้องหลัง ACTkathon จาก 4 องค์กรอเวนเจอร์สด้านบนมาคุยกันถึงไอเดียต้านคอร์รัปชั่นแบบใหม่ๆ ที่มีคนรุ่นใหม่และเทคโนโลยีเป็นส่วนประกอบกัน
01 จุดเริ่มต้นของ ACT ต้านโกง
ก่อนจะรับรู้เบื้องหลังของงาน เราอยากชวนมารู้จักกับ ACT องค์กรต่อต้านคอร์รัปชั่นที่ดำเนินงานโดยภาคประชาชนและมีความตั้งใจอยากแก้ไขปัญหาคอร์รัปชั่นด้วยวิธีการที่สร้างสรรค์
“ACT ไม่ได้เกิดขึ้นมาเพื่อแก้ปัญหาคอร์รัปชั่นแบบชี้นิ้วหาคนผิดเพราะนั่นเป็นการไล่ตามปัญหาคอร์รัปชั่นที่เกิดขึ้นแล้ว แต่ ACT ตั้งขึ้นเพื่อทำงานด้านการป้องกันคอร์รัปชั่นในเชิงโครงสร้าง” กิตติเดช ฉันทังกูล ผู้อำนวยการของ ACT เล่าถึงที่มาขององค์กร พร้อมให้แง่มุมว่าในหลายประเทศที่มีอัตราคอร์รัปชั่นต่ำเพราะพวกเขามีระบบตรวจสอบที่รวดเร็ว ในขณะที่ประเทศไทยการโกงทำได้ง่ายมากและยากต่อการตรวจสอบ
“หลายๆ ประเทศใช้วิธีเอาคนผิดเข้าคุกหรือประหารชีวิตเพื่อสร้างอิมแพกต์ให้คนในสังคมรับรู้ว่าการคอร์รัปชั่นไม่ดี แต่หลังจากนั้นประเทศเหล่านั้นก็มีการปฏิรูปโครงสร้างที่สำคัญและเพิ่มการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน
“สิ่งที่ ACT พยายามผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงคือโครงสร้างการบริหารจัดการของภาครัฐ และอีกทางคือสร้างภาคเอกชนและภาคประชาชนให้เข้ามาซัพพอร์ตไอเดียและผลักดันเรื่องการโกงอยู่ตลอดเวลา ไม่ให้เรื่องเงียบหายไป สร้างโอกาสในการตรวจสอบและเปิดเผยข้อมูลของภาครัฐให้โปร่งใสและตรวจสอบได้”
ก่อนหน้านี้ ACT ออกแบบเครื่องมือแก้ไขการโกงหลายชิ้น ไม่ว่าจะเป็นโครงการข้อตกลงคุณธรรม (Integrity Pact) คือการมีบุคคลที่สาม (third party) เข้าไปร่วมเป็นหูเป็นตา รับบทผู้สังเกตการณ์ ตรวจสอบข้อมูล และให้ความเห็นในการประชุมพิจารณาจัดทำโครงการรัฐขนาดใหญ่, ACTAi หรือ AI ที่รวบรวมข้อมูลโครงการจัดซื้อจัดจ้างของภาครัฐซึ่งเปิดให้ประชาชนเข้ามาตรวจสอบการใช้งบประมาณได้ง่ายๆ นอกจากนี้พวกเขายังผลักดันให้เกิดการแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการลดปัญหาคอร์รัปชั่นในสังคมไทยด้วย
หลังจากทดลองมาหลายอย่าง ปีนี้เป็นปีแรกที่ ACT จัดโครงการแฮกกาธอนขึ้นในชื่อ ACTkathon
สำหรับคนที่ไม่เคยรู้จักคำนี้มาก่อน กล่าวอย่างง่าย แฮกกาธอนในช่วงเริ่มต้นคืองานแข่งขันสำหรับโปรแกรมเมอร์ โดยมีโจทย์ให้แต่ละทีมสร้างนวัตกรรมใหม่ๆ มาแก้ปัญหาภายในเวลาจำกัด (ส่วนใหญ่ทำกันทั้งวันทั้งคืน) และจะมีเมนเทอร์คอยให้คำปรึกษาในระหว่างโครงการ
สำหรับแฮกกาธอนครั้งนี้ของ ACT แน่นอนว่าต้องเกี่ยวข้องกับการโกง ด้วยแนวคิด ‘พลิกเกมโกงให้อยู่หมัด สร้างไอเดียรัฐเปิดเผย’ โดยดึงให้คนจากหลากหลายแวดวงเข้ามามีส่วนร่วม และมีโจทย์คือการใช้ข้อมูลและเทคโนโลยีเพิ่มความโปร่งใสและสร้างการมีส่วนร่วมในการใช้งบประมาณแผ่นดินของรัฐบาล
02 คนรุ่นใหม่ ฟันเฟืองสำคัญในการต้านโกง
คำถามสำคัญคือ ทำไมองค์กรที่ขับเคลื่อนเรื่องการคอร์รัปชั่นมาแล้วหลายรูปแบบถึงทดลองใช้แฮกกาธอน?
คำตอบคือคำว่าคนรุ่นใหม่และเทคโนโลยี
เมื่อวิวัฒนาการการโกงก้าวล้ำนำหน้า การแก้ปัญหาคอร์รัปชั่นแบบเดิมๆ อย่างการโฟกัสที่ตัวบุคคล ไล่ตามคนโกงมาลงโทษ หรือการเปิดข้อมูลเข้าใจยากจำนวนมหาศาลของรัฐอาจไม่ตอบโจทย์อีกต่อไป ACT จึงเห็นความจำเป็นในการดึงคนรุ่นใหม่ที่มีมุมมองและประสบการณ์ที่แตกต่างเข้ามาร่วมทีม โดยเฉพาะกลุ่มคนจากสายเทคฯ ที่เชี่ยวชาญด้านการจัดการข้อมูลและเข้าใจโลกออนไลน์อย่างลึกซึ้ง ทำให้สามารถออกแบบระบบและเครื่องมือต้านคอร์รัปชั่นที่ทันโลกได้ ถือเป็นมิติใหม่ของกลยุทธ์ต่อต้านการโกง
และเพราะตั้งใจจะชวนคนสายเทคฯ นี่แหละ ไอเดียการจัดงานแฮกกาธอนจึงตามมา
“คนชอบถามเยอะว่าทำไมแก้ไขปัญหาคอร์รัปชั่นไม่ได้สักที คำตอบหนึ่งคือวิวัฒนาการมันไม่เท่ากัน เทคนิคการคอร์รัปชั่นมันวิ่งเร็วพอสมควร ในขณะที่การต่อต้านค่อยๆ เดินตามไป ส่วนเราอยากจะวิ่งให้เร็วขึ้นไปดักหน้าเลยอยากชวนประชาชนจำนวนมากให้เข้ามามีส่วนร่วม” ต่อภัสสร์ ยมนาค ผู้ร่วมก่อตั้ง HAND Social Enterprise องค์กรที่ทำงานเกี่ยวกับปัญหาคอร์รัปชั่นเล่าบ้าง
03 สื่อสารตรงกลุ่ม เจาะคนรุ่นใหม่ไม่เอาคอร์รัปชั่น
เมื่อมีโจทย์ต้านโกงและเป้าหมายคือการชวนคนรุ่นใหม่มาเข้าร่วม ทีมงานก็เริ่มคิดว่าต้องทำยังไงถึงจะสื่อสารออกไปให้ตรงเป้าหมายที่สุด
งานนี้พวกเขาจึงชวน Glow Story ที่เชี่ยวชาญเรื่องการสื่อสารมาช่วยคุยกับคนเจเนอเรชั่นใหม่ในภาษาที่เป็นกันเอง เริ่มตั้งแต่การคอลแล็บกับเพจออนไลน์ซึ่งเป็นพื้นที่ของคนรุ่นใหม่ที่อยากขับเคลื่อนสังคมเพื่อถ่ายทอดไอเดียการต้านคอร์รัปชั่น ไม่ว่าจะเป็น Inskru พื้นที่แบ่งปันไอเดียการสอนสำหรับคุณครูทั่วประเทศ, Mayday กลุ่มคนที่พยายามแก้ปัญหาขนส่งสาธารณะด้วยงานออกแบบ, ELECT บริษัท civic tech สัญชาติไทยที่สนใจประเด็นทางสังคมไปจนถึง ‘พูด’ เพจที่เล่าเรื่องผ่านวิดีโอสไตล์เท่ๆ กวนๆ ย่อยเรื่องคอร์รัปชั่นที่ฟังดูยากให้เข้าใจง่าย
