เราจำได้ว่าตอนเด็ก โรงเรียนเคยมีธนาคารขยะ
อาจจะไม่ใช่ธนาคารเสียทีเดียว แต่ที่นี่พาเราไปรู้จักและเรียนรู้การแยกขยะเพื่อขายตั้งแต่ตอนนั้น และเราจำได้ดีว่าขวดพลาสติกและกระดาษเหลือใช้เป็นขยะที่ทำเงินให้เรามากที่สุด
แต่นับตั้งแต่วันนั้น ยิ่งเวลาผ่านไปการแยกขยะก็ดูจะเป็นเรื่องห่างไกลชีวิตประจำวันเราไปทุกที อาจเพราะความรู้ที่มีไม่มากพอ หรือรู้สึกหมดกำลังใจทุกครั้งที่แยกแล้วต้องมาเจอรถขยะเก็บไปกองรวมไว้ที่เดียว ยิ่งกว่านั้นบางทีเราเคยเจอลุงขับซาเล้งมารับซื้อขยะ เขาก็รับไปแค่บางอย่างเท่านั้น แล้วเราจะแยกขยะไปทำไมล่ะ
จนกระทั่งวันหนึ่งเราได้เห็นภาพการคัดแยกขยะอย่างละเอียดยิบจากเพจที่ใช้ชื่อว่า ลุงซาเล้งกับขยะที่หายไป
อธิบายก่อนว่า ลุงซาเล้งกับขยะที่หายไป คือเพจให้ความรู้เรื่องการแยกขยะทุกประเภทด้วยวิธีง่ายๆ ไอเดียนี้เริ่มจาก เปรม–เปรม พฤกษ์ทยานนท์ ผู้เติบโตมากับธุรกิจรับซื้อของเก่าของที่บ้าน เขาสนใจความเป็นไปของธุรกิจรีไซเคิลและอยากให้คนอื่นๆ ได้เข้าถึงข้อมูลที่เขามี เพราะเขาเชื่อว่าการแยกขยะนั้นไม่ใช่แค่การสร้างรายได้ แต่มันคือการร่วมกันรักษาทรัพยากรบนโลกนี้ต่างหาก
จุดเริ่มต้นของเพจคือตอนไหน
ที่บ้านผมทำธุรกิจรีไซเคิลครับ เราเห็นว่าธุรกิจนี้คนไม่ค่อยเข้าใจมัน คนไม่ค่อยรู้ว่าแยกขยะแล้วเอาไปขายได้จริงๆ และไม่เข้าใจว่ากระบวนการรีไซเคิลกับธุรกิจรีไซเคิลมันต่างกัน ของบางอย่างมันรีไซเคิลได้ แต่ขายไม่ได้ พอมันขายไม่ได้ ก็แปลว่ามันไม่ได้ถูกเอาไปรีไซเคิลจริงๆ ผมก็เลยอยากจะให้ความรู้ และอยากให้ธุรกิจนี้เข้าถึงคนทั่วไป และให้มันง่ายกับทุกคนมากขึ้น เพราะบางทีเราแยกประเภทเป็นขยะรีไซเคิล ขยะเปียก ขยะทั่วไป แต่มันไม่ได้แยกเพื่อเอาไปรีไซเคิลได้จริงๆ
อีกอย่างคือผมอยู่กับธุรกิจนี้ตั้งแต่เด็ก พอโตมา เราคิดว่าธุรกิจนี้น่าจะมีการเปลี่ยนแปลงบ้าง การทำงานด้านนี้กว่าคนคนหนึ่งจะตั้งตัวจากธุรกิจนี้ได้ ต้องใช้เวลาในการศึกษาและหาประสบการณ์จากการแยกขยะว่า อันไหนซื้อแล้วขายต่อโรงงานรีไซเคิลจะได้กำไร ยิ่งมีประสบการณ์เยอะเราก็ยิ่งได้เปรียบ มันทำให้เกิดการไม่อยากเผยแพร่ความรู้ให้คนอื่น เกิดเป็นการกั๊กความรู้กันของธุรกิจ เช่น เวลาซาเล้งมาซื้อของที่บ้านเรา ถ้าเราคัดแยกไม่ดี เขาก็จะให้เราราคาถูก หรือบางทีเขาบอกว่าอันนี้ไม่ซื้อ ขอฟรีละกัน ซึ่งเราก็ไม่รู้ว่าที่เขาพูดมันจริงหรือเปล่า แล้วเขาก็ไม่อยากบอกเพราะถ้าบอกเราก็คัดเป็น ถ้าคัดเป็นเขาก็ต้องซื้อแพงขึ้น ก็เลยเป็นการกั๊กกันของผลประโยชน์ ซึ่งจริงๆ ข้อมูลพวกนี้มันควรจะไปถึงผู้บริโภคด้วย ให้เขาช่วยกันคัดแยก ขยะรีไซเคิลก็จะมากขึ้น พอเห็นปัญหาตรงนี้ ผมเลยอยากเปลี่ยนแปลง เพื่อให้คนทั่วไปได้เข้ามาแยกขยะกันง่ายขึ้นครับ
แล้วเราจะรู้ได้อย่างไรว่าอันไหนที่เราแยกแล้วขายได้
การขายได้หรือไม่ได้ขึ้นอยู่กับสถานที่ด้วยครับ เช่น สมมติว่าถ้าโรงงานแถวบ้านเรามีรีไซเคิลโฟมกันกระแทก ถ้ามันรีไซเคิลได้ก็คือขายได้ แต่ถ้าผมอยู่แม่ฮ่องสอน ซึ่งไม่มีโรงงานแบบนี้อยู่ ก็แสดงว่ามันขายไม่ได้
ความรู้ในเพจลุงซาเล้งเป็นความรู้เฉพาะของธุรกิจที่บ้านคุณหรือสามารถใช้ได้กับที่อื่นๆ
จริงๆ มันเป็นความรู้ทั่วไปนะครับ อย่างร้านผมไม่ได้ซื้อพลาสติกเลย เพราะฉะนั้นผมจะไม่มีความรู้เรื่องพลาสติก แต่ผมอยากรู้เลยไปศึกษา ไปลองถาม ไปหลอกถามด้วย เพราะว่าเขาไม่ค่อยบอก (หัวเราะ) ผมก็ไปลงคอร์สที่เขาเสียตังค์เรียนเพื่อให้ได้ความรู้มาแชร์ ค่อยๆ สังเกต แล้วก็สรุปเป็นเนื้อหาลงในเพจของเรา
การแยกขยะเป็นเรื่องที่มีรายละเอียดเยอะหรือเปล่า
จริงๆ ยังมีอะไรที่ละเอียดกว่านี้อีกนะ แต่มันจะเป็นความรู้สำหรับคนรับซื้อเอาไปแยกต่ออีกที ยกตัวอย่างพลาสติก พลาสติกเกรด PP (Polypropylene) พอลิโพรไพลีนที่เราเห็น ถ้าคนทั่วไปจะรู้จักว่ามันคือ PP แต่ถ้าลึกเข้าไปอีกมันมี PP แบบที่เติมแป้งด้วยนะ เติมแป้งแบบไหน เติมแป้งแบบมีตัวคาร์บอเนตหรือเปล่า มันลึกขนาดว่าตัวนี้จะผสมกับตัวนี้ไม่ได้ คุณภาพจะไม่ดี ต้องแยกออกมาผสมกันเอง ถ้าเราไปบอกกับผู้บริโภคจะยิ่งโคตรงงเลย (หัวเราะ) ผมเลยไม่บอกดีกว่า เอา PP มาก่อน เดี๋ยวฉันคัดแยกของฉันเอง
คุณเคยบอกในเพจว่าพลาสติกไม่ใช่ผู้ร้าย แต่ตอนนี้มีสัตว์ทะเลตายเพราะพลาสติกเป็นจำนวนมาก ทำไมคุณถึงยังบอกว่าพลาสติกไม่ใช่ผู้ร้าย
ต้องบอกว่าพลาสติกเป็นนวัตกรรมที่ค่อนข้างเปลี่ยนโลกนะครับ ตอนนี้คนขาดพลาสติกไม่ได้เลย เราใช้ชีวิตอยู่กับพลาสติกค่อนข้างเยอะจนเรานึกไม่ถึงเลยว่าเราใช้อยู่ ตั้งแต่ระดับการเป็นบรรจุภัณฑ์อาหารจนถึงระดับอวกาศ ถ้าคุณไปอวกาศแล้วไม่มีพลาสติก คุณขึ้นไม่ได้นะ พลาสติกมันดีขนาดนั้นเลย มันมีส่วนที่ช่วยในการพัฒนานวัตกรรมของมนุษย์ทุกอย่าง เพราะฉะนั้น พลาสติกอย่างไรก็ต้องมี คุณไม่มีทางซีโร่พลาสติกได้ เพียงแต่ว่าพอใช้แล้ว เราจะรับผิดชอบมันอย่างไร จะเอากลับมาทำอย่างอื่นต่อ ไม่ให้มันเป็นปัญหาได้อย่างไร ตรงนี้สำคัญกว่า
หลังจากทำเพจแยกขยะแล้ว ผลตอบรับเป็นอย่างไรบ้าง
ผมคาดหวังไว้เยอะมากๆ อยากให้เกิดการเปลี่ยนแปลงมากกว่านี้ คือตอนนี้เข้าถึงเฉพาะคนที่รักษ์โลก สายกรีนเขาจะแคร์มาก เขาสนใจและแยกขยะกันละเอียดมาก แต่เป้าหมายของผมคือการขยายเรื่องนี้ไปสู่คนทั่วไป คุณไม่ใช่สายกรีน คุณก็สามารถทำสิ่งนี้ได้ ก่อนทำเพจนี้ผมเริ่มต้นทำสตาร์ทอัพเกี่ยวกับการแยกขยะด้วยครับ ชื่อแอพพลิเคชั่น Green 2 Get ผมต้องการให้มันเป็นพื้นที่สำหรับขยะ คุณสามารถสแกนบาร์โค้ดสินค้า แล้วมันจะบอกคุณว่าอันนี้มีส่วนประกอบอะไรบ้าง แยกอย่างไร แล้วจะบอกว่ามีจุดรับบริจาคหรือจุดรับซื้อที่ไหน หรืออย่างน้อยๆ จุดรับทิ้งที่มันถูกต้องอยู่ที่ไหน ผมอยากให้มันครบวงจรไปเลยในที่เดียว เพราะมันเป็นเรื่องของทุกคนจึงควรเข้าถึงง่าย แต่แอพยังอยู่ในช่วงแก้ไขระบบอยู่ ยังไม่ได้เปิดให้ใช้กัน
ทำไมคุณถึงคิดว่าการแยกขยะเป็นเรื่องของทุกคน
มีความสำคัญอยู่สองอย่างครับ คือ หนึ่งเรื่องทรัพยากร ถ้าเราไม่แยกขยะเลย แล้วเราใช้แบบ one way คือใช้แล้วทิ้ง ไม่ว่าด้วยเหตุผลใดก็ตาม มันจะหมดแน่นอน ทรัพยากรโลกมันมีอยู่แค่นี้ ถ้าเราไม่รู้จักการหมุนเวียน มันจะไม่เหลือ แล้วมันจะมีปัญหาในอนาคต
อย่างที่สองคือพอมันเอาไปทิ้ง มันก็นำไปสู่มลพิษทางดิน มลพิษทางทะเล ซึ่งก็จะกลับมาเป็นผลกระทบต่อมนุษย์อีกต่อหนึ่ง ดังนั้นปัญหามันเลยดับเบิลเข้าไปอีก แต่รวมอยู่เป็นเรื่องเดียวกัน
แล้วจะทำอย่างไรให้คนทั่วไปที่ไม่ใช่สายรักษ์โลกเห็นความสำคัญของการแยกขยะ
เป็นเรื่องยากเหมือนกันครับ อย่างในเพจ ผมพยายามนำเสนอเนื้อหาที่น่าสนใจ เพื่อให้คนสนใจมากขึ้น ผมคิดว่าตอนนี้ปัญหาที่ทำให้คนไม่สนใจการแยกขยะ เพราะมันยากไปสำหรับเขา มันยังเป็นเรื่องยุ่งยากมากกว่าการทิ้งไปเลยเฉยๆ เรื่องทุกเรื่องที่จะทำให้คนสนใจมันต้องแก้ปัญหาของเขาได้ แต่ถ้าเขายังไม่มองว่าการจัดการขยะนั่นแหละเป็นปัญหามากกว่า เราจึงต้องสร้างความเข้าใจ และต้องสร้างแรงจูงใจอย่างอื่นขึ้นมาแทน เช่น ทำอย่างไรให้เขารู้สึกดีที่ได้ทำ และลดความยุ่งยากให้น้อยลง เลยเป็นที่มาที่ผมอยากทำสตาร์ทอัพเพื่อช่วยให้การแยกขยะง่ายขึ้น
ไอเดียของผมคือ อยากเปลี่ยนแปลงปัญหาขยะด้วยธุรกิจ เพราะนี่คือโลกทุนนิยม เป็นโลกแห่งการแข่งขัน ถ้าเราไม่สามารถเอามาเชื่อมโยงกับธุรกิจได้ อย่างไรมันก็เป็นปัญหา แต่ถ้าคุณทำให้เป็นธุรกิจ สร้างรายได้ได้ด้วย แล้ววงการนี้จะเป็นธุรกิจที่พิเศษมาก เราได้ประโยชน์กันทุกฝ่าย คนขายได้เงิน คนซื้อได้กำไร โรงงานที่เอาของรีไซเคิลไปใช้ก็ประหยัดต้นทุน สิ่งแวดล้อมก็ดีตามมา ไม่มีใครเสียประโยชน์จากธุรกิจนี้เลย ถ้าทำให้คนเข้าถึงได้ง่าย มันจะเป็นทางออกที่เวิร์กสำหรับทุกคนครับ
ติดตามวิธีการแยกขยะในแบบต่างๆ จากลุงซาเล้งกันได้ที่นี่เลย ลุงซาเล้งกับขยะที่หายไป
