“I’m in love with cities I’ve never been to and people I’ve never met.” ~ John Green
รัฐบาลเม็กซิโกพยายามส่งเสริมการท่องเที่ยวภายในประเทศ ด้วยการประกาศให้สถานที่ซึ่งมีคุณสมบัติเหมาะสมเป็น Pueblo Magico หรือ ‘เมืองพิเศษ’ นั่นรวมถึงในรัฐเชียปาส (Chiapas State) ซึ่งอยู่ทางตอนใต้สุด อาณาเขตติดต่อกับประเทศกัวเตมาลา (Guatemala)
เมืองซึ่งแห่งหนึ่งคือซานคริสโตบาล เด ลาส กาซาส หรือเรียกสั้นๆ ว่าซานคริสโตบาล ถูกประกาศให้เป็นเมืองมหัศจรรย์เมื่อปี 2003 ยิ่งกว่านั้น ในปี 2010 ประธานาธิบดียกให้เป็นที่สุดแห่งเมืองพิเศษ ส่งผลให้กลายเป็นเมืองซึ่งนักท่องเที่ยวทั้งจากรัฐอื่นๆ และคนต่างชาติหลั่งไหลกันไปเยือนเพื่อชื่นชมความงดงามกันอย่างล้นหลาม
นักท่องเที่ยวบางส่วนไม่เห็นด้วย เพราะมองว่าเป็นการโฆษณาเกินจริง นั่นอาจเป็นเพราะพวกเขาตั้งความหวังไว้สูงก่อนไปเยือน วาดภาพซานคริสโตบาลเสียสูงส่งเกินควรเอง อาจรำคาญที่ต้องเบียดเสียดไปกับฝูงทัวริสต์ด้วยกันเอง โดยรู้สึกเหมือนอยู่ในสวนสนุกซึ่งทุกอย่างรังสรรค์ขึ้นมาเพื่อความบันเทิงฉาบฉวย หรืออาจเพราะว่าเขาเหล่านั้นไม่ได้ใช้เวลาสังเกตรายละเอียดเปี่ยมเสน่ห์ของเมืองได้มากพอก็เป็นได้
ซานคริสโตบาลเป็นเมืองขนาดย่อมบนภูเขา ประชากรรวมทั้งหมดแค่สองแสนเศษ ตั้งอยู่ที่ความสูงราว 2,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล อากาศดีตลอดปี ไม่ร้อนและไม่หนาวจนเกินไป เคยเป็นเมืองหลวงของรัฐเชียปาสเนิ่นนาน ก่อนที่จะย้ายเมืองหลวงไปที่ตุกส์ลา (Tuxtla) อันเป็นศูนย์กลางการเมืองการปกครองของรัฐ ณ ปัจจุบัน ทว่า ด้วยความขลังและเก๋ามากพอ ซานคริสโตบาลก็ยังคงได้รับการยอมรับกันในวงกว้างอยู่ดี ว่าเป็นศูนย์รวมทางวัฒนธรรมของรัฐชายแดนแห่งนี้ เมืองเริ่มก่อร่างสร้างเป็นหลักเป็นฐานเมื่อครั้งสเปนเข้าครองทวีปนี้เมื่อราวครึ่งศตวรรษที่แล้ว ผังเมืองออกแบบไว้เป็นอย่างดี อาคารบ้านเรือน โบสถ์เก่าแก่ และถนนยังคงเค้าเดิมไว้สูงมาก
ความประทับใจแรกเมื่อมาถึง เช้าตรู่ ขณะทุกสิ่งยังคงหลับใหล เดินช้าๆ แบกเป้ใบเขื่องไว้บนหลัง จากท่ารถไปยังบ้านพักซึ่งจองไว้ พื้นถนนปูด้วยก้อนหิน รถราสัญจรทางเดียว ทางเท้าแคบเสียจนต้องเบียดผ่านกับผู้สวนทาง อาคารสร้างติดกัน ส่วนใหญ่สูงเพียงชั้นเดียว ไม่เกินสองชั้น หลังคามุงกระเบื้องอิฐเผา ดูเก่า สวยขลัง ประตูทุกบ้านทั้งหลายยังคงปิดสนิท ประหนึ่งพยายามระแวดระวังขโมยขโจร เสียงไก่ขันดังมาแต่ไกล ตัดความเงียบงันของชั่วโมงเช้าตรู่เช่นนี้ จะว่านี่เป็นเมืองก็ไม่ใช่ หมู่บ้านก็ไม่เชิง ซานคริสโตบาลคือเมืองแบบไหนกันนะ
ส่วนตัวแล้ว ผมเชื่อว่าสถานที่ทุกแห่ง ไม่ว่าจะดูดีหรือแย่แค่ไหนก็ตาม ย่อมมี ‘ของ’ มากเพียงพอที่จะมอบให้แก่ใครก็ตามแต่ที่ไปเยือน นั่นรวมถึงซานคริสโตบาล ซึ่งเป็นทั้งเมืองที่มีคนรักและเกลียดด้วยเหตุผลแตกต่างกันออกไป เช่นนั้นแล้ว เรามาทำการสำรวจเมืองนี้กันดีไหม ดูซิว่าเมืองนี้มีอะไรหยิบยื่นให้รื่นรมย์ชื่นชมและเรียนรู้ได้บ้าง
ส่วนใหญ่เรามักตั้งต้นสำรวจเมืองกัน ณ สถานที่พัก ผมพักในห้องรวมของโฮสเทลราคาย่อมเยา แขกเข้าพักส่วนใหญ่อยู่กันเพียงวันสองวันก็เดินทางต่อไปยังเมืองอื่น ผมพักที่นี่หนึ่งสัปดาห์ เพราะต้องการซึมซับความเป็นซานคริสโตบาลให้ได้ระดับหนึ่ง ในโฮสเทลยังมีคนอยู่ยาวนานกว่าผมอีกสองสามคนด้วย พวกเรามักพบกันเวลาเช้าเมื่อตื่นนอนมาต้มน้ำเพื่อชงกาแฟและทำอาหารเช้าทาน คุยกันสัพเพเหระบ้างพอเป็นกระสาย ไม่ก็แลกเปลี่ยนความเห็นเรื่องต่างๆ ยามขึ้นไปนอนเปลบนดาดฟ้าบ้าง โดยต่างคนต่างรู้ ‘ขอบเขต’ การพบปะสังสรรค์ ไม่ห่างเหินจนน่าเกลียด ขณะเดียวกัน ก็ไม่พยายามพัวพันก้าวก่ายจนเกินงามด้วย
ผ่านพบ ไม่จำเป็นต้องผูกพัน นั่นอาจเป็นนิยามของนักเดินทาง ได้รู้จักกันแค่ระดับหนึ่ง ไม่ต้องผูกชีวิตติดกัน ดีกว่า (การพยายาม) ลึกซึ้งตอกติดกับใครสักคนหรือใครหลายคนเป็นไหนๆ คนรอนแรมผู้เลือกโลกกว้างเป็นบ้านเห็นว่าอิสระและความยืดหยุ่นมีความหมายและสำคัญมากกว่านั่นเอง
ถนนคนเดินสองสายตัดกัน ผ่าใจกลางเมือง คือ Real de Guadalupe กับ 20 de Noviembre ความหนาแน่นของนักท่องเที่ยวหนาแน่นมากที่สุด เดินกันขวักไขว่ พนักงานร้านอาหารยื่นเมนูแนะนำชักชวนคนเข้าร้าน วนิพกบรรเลงดนตรีแลกเศษเงิน บรรดาพ่อค้าแม่ขายงัดทักษะธุรกิจขายตรงมาใช้กัน ตลาดขายงานศิลปะและงานทำมือมีทั้งแบบเป็นหลักแหล่งและตลาดนัดตอนค่ำหน้าโบสถ์กลางเมือง ใครชอบช้อปปิ้งสนุกสนานกับการได้ละลายทรัพย์เล่นแน่นอน มีจุดชมวิวอย่างน้อยสองแห่งอยู่คนละฝั่งเมือง เดินเล่นขึ้นไปตามขั้นบันไดเพลินดี ข้างบนนั่นมีโบสถ์ด้วย เวลาค่ำคืนมีผับบาร์สำหรับคนชอบปาร์ตี้กินดื่ม ซานคริสโตบาลมีแทบทุกอย่างพร้อมสรรพให้นักท่องเที่ยวได้เสพ
รัฐเชียปาสขึ้นชื่อเรื่องกาแฟกับโกโก้ สามารถผลิตกาแฟได้มากกว่ารัฐอื่นๆ โกโก้ซึ่งนำผลสุกมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ช็อกโกแลต เป็นทั้งเครื่องดื่มและขนมหวานนั้นได้รับความนิยมมาตั้งแต่ยุคโบราณเมื่ออารยธรรมมายารุ่งเรืองแล้ว เมืองนี้คือสวรรค์ของคนที่ชื่นชอบสองอย่างนี้ล่ะ เพราะมีร้านกาแฟและช็อกโกแลตซึ่งเน้นคุณภาพมากมายให้ไปเยือนไปชิม
ตลาดสดถือเป็นพิพิธภัณฑ์มีชีวิต เพราะเห็นวิถี จริต วัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นการแต่งกาย อาหารการกิน พืชผักผลไม้ สินค้าสารพัน หลายอย่างเห็นแล้วแปลกใจ เช่น สมุนไพรตากแห้ง มีทั้งเปลือกไม้ ใบ ดอก รากไม้ ผลไม้หลายอย่างมีเหมือนทางฝั่งเอเชีย เช่น เงาะ แม้กระทั่งน้อยหน่าและละมุดก็มีด้วย ยอดและดอกฟักทอง หรือฝักกระถินอ่อนคนก็นิยมรับประทานกัน ในขณะที่พริก ถั่ว พืชตระกูลฟัก และข้าวโพดนั้นหลากหลายพันธุ์กว่าที่เราปลูกกันในไทยแน่นอน คนที่นี่ผูกพันกับพืชผักดังกล่าวเหล่านี้ เหมือนคนไทยและข้าวเป็นสิ่งที่ขาดจากกันไม่ได้นั่นเอง
คนท้องถิ่นหลักของที่นี่คือชาวมายา แต่ก็แยกย่อยไปอีกมากมายหลายชนเผ่า ซึ่งมีภาษาและเครื่องแต่งกายแตกต่างกัน อย่างในเมืองซานคริสโตบาลและบริเวณโดยรอบนั้นเป็นคน Tzotzil และ Tzeltal เสื้อผ้าอาภรณ์ฉูดฉาดบาดตา สร้างสีสันให้เมืองมากโข
โบสถ์เก่าแก่ที่หมู่บ้านชามูลา (Chamula) เป็นอีกแห่งที่ไม่ควรพลาด อยู่ห่างจากซานคริสโตบาลประมาณ 10 กิโลเมตร นั่งรถตู้โดยสารแป๊บเดียวก็ถึง ความพิเศษของที่นี่ คือการผสมผสานความเชื่อแบบคริสต์คาทอลิกเข้ากับศาสนาดั้งเดิม ที่นี่น่าจะเป็นศาสนสถานแห่งเดียวในประเทศนี้ที่เก็บค่าเข้าชมและมีกฎระเบียบต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด เจ้าหน้าที่เฝ้าอยู่หน้าโบสถ์บอกทุกคนไม่ให้ถ่ายรูปหรือคลิปใดๆ ซึ่งก็ดูจะสมเหตุสมผลอยู่ ปริมาณคนไปเยือนมาก การเคารพสถานที่จึงเป็นสิ่งที่พึงกระทำ
เมื่อเข้าไปข้างใน เหมือนหลุดเข้าไปอีกโลกหนึ่ง เพราะไม่มีแสงสังเคราะห์ มีเพียงแสงธรรมชาติลอดเข้ามาจากหน้าต่าง กับแสงเทียนซึ่งชาวบ้านจุด ชาวบ้านมาทำพิธีอุ่นหนาฝาคั่ง ส่วนใหญ่มากันทั้งครอบครัว แยกไปมุมของตัวเอง ไม่มีเก้าอี้ยาวเหมือนโบสถ์ทั่วไป พวกเขาปูพื้นด้วยใบสนสด ต่างวางเทียนเรียงกับพื้นหลายแถว เมื่อเริ่มจุดเทียน ผู้เฒ่าประจำครอบครัวเริ่มสวดมนต์ด้วยภาษาท้องถิ่น เทเหล้าและเครื่องดื่มลงจอกแล้วราดลงไปตามช่องว่างในแถวเทียน นำไข่และผักไปเซ่นไหว้ด้วย คล้ายพิธีกรรมเก่าแก่ แต่มาทำกันในโบสถ์ จึงเป็นสิ่งที่น่าสนใจมากเมื่อได้เห็นด้วยตาตัวเอง
ยังมีสถานที่ท่องเที่ยวในละแวกใกล้เคียงยอดฮิตอีกมาก ทั้งโตรกผา น้ำตก ถ้ำ และโบราณสถานมายาอย่างพีระมิดที่ปาเลงเก (Palenque) บริษัททัวร์ต่างๆ ในเมืองนี้สามารถจัดทริปได้ทุกประเภทตามความต้องการของลูกค้า หรือถ้าไม่ชอบติดสอยห้อยตามกับใครก็สามารถเช่าจักรยานหรือมอเตอร์ไซค์แล้วจัดทริปตามความพอใจก็ได้
ถ้ามาเที่ยวที่นี่แล้วก็อยู่ให้นานหน่อย อย่ารีบมารีบไปนะ เพราะซานคริสโตบาลนั้นพิเศษจริงๆ
