Director: Andreas Hartmann
Genre: Documentary / Music
Region: Germany / Myanmar
‘พุทธกับพังก์ในเมียนมาจะไปด้วยกันได้ยังไง?’ นี่คือคำถามที่เราสงสัยตั้งแต่เห็นทีเซอร์ของภาพยนตร์สารคดีเรื่อง My Buddha is Punk ที่กำลังเข้าฉายในบ้านเราอยู่ที่โรงภาพยนตร์ House RCA ตอนนี้ เพราะหากลองย้อนดูในสังคมและวัฒนธรรมของประเทศเมียนมามีความเกี่ยวพันกับศาสนาพุทธอย่างเข้มแข็งมาก อีกทั้งยังอยู่ภายใต้การปกครองของรัฐบาลทหารมายาวนานกว่า 50 ปี และเพิ่งเปลี่ยนผ่านมาสู่ระบอบประชาธิปไตยเมื่อไม่นานมานี้ ก็ยิ่งฟังดูไม่น่าเชื่อเข้าไปใหญ่ แต่ในช่วงข้ามผ่านการเปลี่ยนแปลงนี้ก่อให้เกิดวัฒนธรรมย่อย (sub-culture) มากมายในประเทศเมียนมา หนึ่งในนั้นก็คือวัฒนธรรมพังก์นั่นเอง
ภาพยนตร์สารคดีความยาว 68 นาทีของอันเดรียส ฮาร์ตมันน์ ผู้กำกับชาวเยอรมัน พาเราไปสำรวจวัฒนธรรมพังก์ของชาวเมียนมาในเมืองย่างกุ้ง เขาเลือกตามติดชีวิตของ Kyaw Kyaw หนุ่มพังก์ผู้เป็นนักร้องนำวง The Rebel Riot และกลุ่มที่มีชื่อว่า Common Street ซึ่งจัดกิจกรรมกับชาวพังก์ในเมืองอื่นๆ ขายสินค้าแนวพังก์และให้คำปรึกษากับชาวพังก์หน้าใหม่ เพื่อจะได้เข้าใจแนวคิดนี้อย่างถูกต้อง
หนังพาเราไปสำรวจถึงแนวคิดของ Kyaw Kyaw ที่ต่อต้านรัฐบาลทหารของเมียนมา มองว่ารัฐบาลเป็นผู้ร้าย Kyaw Kyaw เลือกสนับสนุนสิทธิมนุษยชนและเสรีภาพ จากที่เขาติดตามข่าวที่ ออง ซาน ซู จี (Aung San Suu Kyi) ถาม วลาดิมีร์ ปูติน (Vladimir Putin) เรื่องการปล่อยตัววงดนตรีพังก์สัญชาติรัสเซียอย่าง Pussy Riot จากการคุมขัง ทำให้เขาเริ่มตั้งคำถามต่อศาสนาผ่านบทเพลงของเขา โดยถกเถียงกับเพื่อนเกี่ยวกับเรื่องเนื้อเพลงที่โจมตีศาสนาและเรื่องที่ชาวพุทธขับไล่ชาวโรฮีนจาในรัฐยะไข่ของเมียนมา
ภาพยนตร์ตอบคำถามเราที่ว่า พุทธกับพังก์ในเมียนมาจะไปด้วยกันได้ยังไง ด้วยการตัดฟุตเทจสลับไปมาระหว่างบทบาทในฐานะชาวพังก์และชาวพุทธของ Kyaw Kyaw ที่ถึงจะดูต่างกันสุดขั้วแต่ก็หลอมอยู่ในตัวเขาได้อย่างดี เราเห็นวิถีชีวิตแบบพังก์ๆ ของเขาผ่านดนตรีและการแต่งตัว (ที่ชัดสุดๆ คือทรงผม) ที่อาจดูเป็นพังก์ที่ก้าวร้าว รุนแรง แต่ในอีกมุมหนึ่ง Kyaw Kyaw ก็เป็นชาวพุทธตัวอย่าง (อาจเรียกว่าเป็นชาวพุทธในอุดมคติเลยก็ว่าได้) ทั้งเข้าวัด ทำบุญ นั่งสมาธิ ที่ดูแปลกตาไปหน่อยก็น่าจะเป็นการแต่งตัวแบบเสื้อยืดสกรีนลายวงพังก์และหัวสีๆ ต่างกับชาวบ้านคนอื่นที่ใส่เสื้อขาว นุ่งผ้าถุง แต่ก็นั่นแหละ ศาสนาพุทธไม่ได้กำหนดไว้ว่าพุทธศาสนิกชนที่ดีห้ามแต่งตัวเป็นพังก์นี่น่า
เราชอบที่ My Buddha is Punk ดำเนินเรื่องแบบสารคดีสังเกตการณ์ที่ไม่สัมภาษณ์และบรรยายใดๆ เราไม่เจอคำถามชี้นำตัวซับเจกต์อย่าง Kyaw Kyaw ซึ่งทำให้เรารับรู้ความคิดผ่านการพูดและการกระทำของเขาออกมาโดยไม่ถูกปรับแต่งจนผิดเพี้ยน พูดอีกแบบก็คือ ภาพยนตร์พยายามตีแผ่ จัดเรียง และแจกแจงข้อมูลแก่ผู้ชมให้เห็นครบทุกด้าน แต่จะเห็นด้วยมากน้อยแค่ไหน เห็นจุดที่ขัดแย้งกันในตัวเองของ Kyaw Kyaw และตั้งคำถามกับแนวคิดพังก์ๆ ของเขาหรือไม่นั้น ภาพยนตร์ทิ้งพื้นที่ให้คนดูอย่างเราคิดเอาเอง ข้อเสียเพียงอย่างเดียวคือตัวเรื่องดำเนินไปอย่างเนิบช้าและมีบทพูดเยอะมากจนเราค่อนข้างอึดอัด และเฝ้ารอว่าหนังจะจบแบบไหน
เรามองว่าพังก์คือการไม่ยอมรับหรือไม่อดทนต่อบางสิ่งบางอย่าง อย่างที่ Kyaw Kyaw ไม่ยอมรับรัฐบาลทหารและการขับไล่ชาวโรฮีนจาของชาวพุทธในรัฐยะไข่ เขาเลือกต่อต้านผ่านบทเพลงที่มีเนื้อหาโจมตีอย่างรุนแรง และการแต่งตัวที่เรียกว่าแหวกขนบของสังคมเมียนมาโดยสิ้นเชิง จนความพังก์กลายเป็นศาสดาในศาสนาของเขาแบบที่คนอื่นๆ ไม่เข้าใจ
แต่ใครจะแคร์กันล่ะ?
ดูรอบฉายของ My Buddha is Punk ได้ที่เพจ House RCA นะ
