ไม่ใช่แค่ราคาถูก – 5 เหตุผลที่ขนส่งสาธารณะเป็นมากกว่ายานพาหนะของคนจน

Highlights

  • คอลัมน์ urban report ส่งท้ายปีจากชาว MAYDAY! ชวนครุ่นคิดเรื่องความสำคัญของขนส่งสาธารณะ ซึ่งนอกจากราคาที่ทุกคนเข้าถึงได้ ยังมีอีกหลากหลายประเด็นที่มีคุณค่า ทั้งการสร้างงานสร้างอาชีพ การเชื่อมสัมพันธ์ระหว่างผู้คน หรือกระทั่งความเป็นมิตรต่อระบบทางเดินหายใจ

ไม่ต่างจากคนรัก ที่เมื่ออยู่ด้วยกันนานวันเรายิ่งได้เรียนรู้ข้อดีข้อเสียของกันและกันมากขึ้น MAYDAY! เข้าสู่ปีที่ 3 ของการผลักดันเรื่องการพัฒนาขนส่งสาธารณะในประเทศไทย การโดยสารรถเมล์ รถไฟฟ้า เรือ เพื่อเดินทางไปไหนมาไหนที่ผ่านมาของเรา (และเชื่อว่าคุณผู้อ่านก็เช่นกัน) นั้นเต็มไปด้วยความรู้สึกที่หลากหลาย ทั้งรัก ทั้งชัง ทั้งหวานและขมขื่น ปีที่ผ่านมาเกิดอะไรขึ้นมากมายทั้งการเกิดขึ้นของขนส่งสาธารณะจากกลุ่มพัฒนาเมืองในจังหวัดต่างๆ การเปิดตัวบัตรแมงมุมแบบเงียบๆ เหงาๆ งงๆ และยังคงใช้งานได้แค่รถไฟฟ้าสายสีน้ำเงินกับสายสีม่วง เครื่องเก็บเงินอัตโนมัติที่ใช้การไม่ได้บนรถเมล์ ขสมก. วิกฤติรถไฟฟ้าขัดข้องนานนับสัปดาห์ การก่อสร้างรถไฟฟ้าสายสีเหลืองที่ทำให้ถนนลาดพร้าวกลายเป็นอัมพาต การเปลี่ยนรถเมล์รุ่นใหม่ และอีกสารพัดสารพันเกินจะกล่าวถึงครบในที่นี้ จนทำให้หลายคนอาจจะถอดใจกับการเดินทางด้วยขนส่งสาธารณะในประเทศไทย ที่แม้จะราคาถูกและช่วยลดมลภาวะให้แก่โลก แต่ระหว่างเดินทางเรากลับต้องแลกด้วยความเจ็บปวดที่ไม่ต้องคำนวณก็รู้ว่าได้ไม่คุ้มเสีย 

เรารู้ดีว่าขนส่งสาธารณะในบ้านเรายังมีจุดที่ต้องพัฒนาอีกมากมายและเชื่อว่าเราทุกคนมีส่วนสำคัญที่จะช่วยให้การเดินทางดีขึ้นได้ หากยังไม่หมดหวังไปตั้งแต่ย่อหน้าที่แล้ว MAYDAY! อยากชวนคุณมาช่วยกันตั้งคำถามและหาคำตอบไปด้วยกันว่า ขนส่งสาธารณะยังมีเหตุผลใดในการดำรงอยู่อีกบ้าง นอกเหนือจากค่าโดยสารที่ทุกคนเข้าถึงได้และการลดใช้พลังงานเชื้อเพลิง ไม่แน่ว่าคำตอบของคุณอาจเป็นกุญแจสำคัญที่คนอื่นคาดไม่ถึงจนทำให้ขนส่งสาธารณะในบ้านเราพัฒนาอย่างก้าวกระโดดก็เป็นได้

หากยังคิดไม่ออกไม่เป็นไร มาลองดูคำตอบจากทั่วโลกกันไปพลางๆ ว่าทำไมขนส่งสาธารณะจึงยังคงสำคัญสำหรับเราทุกคน

ขนส่งสาธารณะ

ขนส่งสาธารณะทำให้เมืองเป็นของทุกคน

ในโลกที่การเชื่อมต่อเป็นไปอย่างราบรื่นอย่างในประเทศแถบสแกนดิเนเวีย ขนส่งสาธารณะทุกระบบถูกคิดขึ้นมาเพื่อส่งเสริมซึ่งกันและกัน ไปจนถึงการวางแผนการใช้ที่ดินและการวางแผนพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับระบบขนส่งสาธารณะด้วย

นั่นแปลว่าในการเดินทางสู่ที่ใดก็ตาม ทุกวิธีการเดินทาง ไม่ว่าจะเป็นถนนหนทาง เลนจักรยาน ทางเท้า เส้นทางการเดินเท้าของคนในเมืองทั้งเส้นทางส่วนบุคคลและเส้นทางสาธารณะ ก็จะต้องถูกนำมาคิดเป็นปัจจัยสำคัญไปพร้อมกันด้วย ทำให้คนเมืองนั้นๆ ได้ใช้ชีวิตอย่างไม่รู้สึกว่าตัวเองถูกทิ้งไว้ข้างหลัง หรือการมีอยู่ของพวกเขาไม่มีความหมาย 

เพราะไม่ใช่ทุกคนที่จะสามารถขับขี่ยานยนต์ด้วยตัวเองได้ ไม่ใช่แค่ผู้พิการ แต่ยังรวมถึงเด็ก ผู้สูงอายุ หรือเราทุกคนในวันที่เจ็บป่วย ลองคิดถึงวันแรกของการเปิดเทอมในกรุงเทพฯ ที่เราทุกคนไม่ต้องเผื่อเวลาสำหรับนั่งเฉยๆ อยู่เป็นชั่วโมงบนท้องถนน เด็กๆ ไม่ต้องตื่นแต่เช้ามืดเพื่อไปให้ถึงโรงเรียนก่อนที่รถจะติด แต่สามารถโดยสารขนส่งสาธารณะที่สะดวก ปลอดภัย ไป-กลับด้วยตัวเองได้โดยที่พ่อแม่ไม่เป็นกังวล หรือผู้พิการสามารถเดินทางไปไหนมาไหนด้วยตัวเองได้โดยไม่ต้องพึ่งแท็กซี่หรือรอให้คนไปรับไปส่ง หรืออย่างน้อยที่สุด ในวันที่ระบบหนึ่งขัดข้อง เราก็ยังพอมีทางเลือกอื่นๆ ในการเดินทาง 

ขนส่งสาธารณะ

ขนส่งสาธารณะคุ้มค่าการลงทุน

ใครๆ ก็ว่าลงทุนกับธุรกิจขนส่งสาธารณะยังไงก็ต้องเผื่อใจว่าขาดทุน แค่จะมากหรือน้อยเท่านั้น แต่หากเทียบกันกับการเดินทางรูปแบบอื่นๆ เช่น ทางด่วน นักวิจัยจาก WisDOT พบว่าการลงทุนในวงการขนส่งสาธารณะก็ไม่ได้แย่ไปเสียทุกที่ เพราะในรัฐวิสคอนซินของสหรัฐอเมริกา มีแนวโน้มที่จะให้ผลตอบแทนกลับคืนถึงสามเท่าหากบริหารจัดการได้ถูกต้อง The American Public Transportation Association (APTA) พบว่าการลงทุนกับระบบขนส่งสาธารณะนั้นนำไปสู่การเติบโตของ GDP ภายในระยะเวลา 20 ปีด้วยเช่นกัน แถมยังช่วยลดค่าใช้จ่ายให้แก่ผู้โดยสารมากถึงราว 27,000 บาทต่อปี หากการมีอยู่ของขนส่งสาธารณะส่งผลให้การพัฒนาพื้นที่สอดคล้องไปกับวิถีชีวิตของผู้คน การค้าขายและพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ก็จะงอกเงยตามกันไป

ขนส่งสาธารณะ

ขนส่งสาธารณะสร้างงาน สร้างอาชีพ

The American Public Transportation Association (APTA) เปิดเผยในงานวิจัยเล่มเดียวกันกับข้อที่แล้วว่า การเชื่อมต่อพื้นที่เศรษฐกิจท้องถิ่นเข้ากับย่านธุรกิจ ส่งผลทางอ้อมให้เกิดการสร้างงานใหม่ๆ ขึ้นมา เพราะขนส่งสาธารณะเชื่อมต่อผู้คนเข้าหากัน สำหรับคนส่วนใหญ่อุปสรรคในการประสบความสำเร็จคือระยะทางระหว่างพื้นที่ที่อยู่อาศัยกับพื้นที่ที่เต็มไปด้วยโอกาส งานที่ได้ค่าตอบแทนสูงต้องแลกมาด้วยระยะทางที่ไกลจากบ้านเกิดเมืองนอน การเชื่อมต่อที่มากขึ้นจึงทำให้พื้นที่ที่แตกต่างกันมีโอกาสเชื่อมโยงเข้าหากัน ทำให้เกิดโอกาสใหม่ๆ มากขึ้นตามไปด้วย

จากการสำรวจ APTA พบว่ากว่า 21 เปอร์เซ็นต์ของคนเดินทางเลือกที่จะตัดสถานที่นั้นๆ ออกจากลิสต์จุดหมายปลายทาง หากขนส่งสาธารณะไปไม่ถึง จึงหมายความว่ายิ่งขนส่งสาธารณะขยายวงกว้างออกไปหาพื้นที่ที่แตกต่างกันมากเท่าไหร่ ยิ่งทำให้เกิดงานมากขึ้นเท่านั้น ไม่ใช่แค่คนที่อยู่ในพื้นที่ แต่ยังหมายรวมถึงพนักงานขับรถ พนักงานเก็บค่าโดยสาร พนักงานสถานี และผู้ที่ปฏิบัติการอยู่เบื้องหลังการเดินทางของเราอีกนับไม่ถ้วน

ขนส่งสาธารณะ

ขนส่งสาธารณะทำให้เราหายใจสะดวก

เมื่อกลางปีที่ผ่านมาเราตื่นตระหนกกับฝุ่นละออง PM 2.5 กันอยู่ไม่นาน กระแสข่าวก็เงียบหายไป แต่ฝุ่นละอองเหล่านั้นไม่ได้หายไปตลอดกาล หากการเติบโตของพื้นที่เมืองยังคงเป็นอัตราเร่งอย่างทุกวันนี้ แน่นอนว่าจะส่งผลให้เกิดมลภาวะทางอากาศเพิ่มขึ้นอีกเป็นเท่าตัว ภายในเวลาอีก 30 ปีข้างหน้า นักวิจัยจาก University of California และ The Institute for Transportation and Development Policy (ITDP) เสนอว่า กุญแจสำคัญในการแก้ไขปัญหามลภาวะทางอากาศนี้ไม่ใช่การรณรงค์ให้คนหันมาใช้ขนส่งสาธารณะ แต่เป็นการตัดสินใจของผู้กำหนดนโยบายและนักผังเมืองทั้งหลายที่จะออกแบบให้โครงสร้างพื้นฐานในประเทศเอื้อต่อการใช้งานขนส่งสาธารณะอย่างแท้จริง เพราะการลดลงของมลภาวะไม่เพียงแต่ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายเฉพาะในสหรัฐฯ ได้มากถึง 1 พันล้านดอลลาร์ แต่ยังมีผลทางอ้อมที่ช่วยลดอัตราการเสียชีวิตของเด็กแรกเกิดอันมีสาเหตุมาจากมลภาวะทางอากาศได้มากถึง 1.4 ล้านคน ทำให้รัฐไม่ต้องเสียงบประมาณไปกับการรักษาโรคระบบทางเดินหายใจ ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตอันดับสองของวัยรุ่นทั่วโลก เป็นรองจากอุบัติเหตุเท่านั้น

ขนส่งสาธารณะ

ขนส่งสาธารณะเชื่อมสัมพันธ์

การเจรจายุติสงครามคาบสมุทรเกาหลีที่ยาวนานกว่าครึ่งศตวรรษเป็นที่จับตามองของทั่วโลกถึงท่าทีของทั้งสองประเทศต่อจากนี้ว่าบ้านพี่เมืองน้องจะกลับมาผูกไมตรีกันในรูปแบบใด จุดเริ่มต้นเล็กๆ จุดหนึ่งที่น่าสนใจคือ เกาหลีใต้กำลังสำรวจเส้นทางรถไฟข้ามชายแดนเกาหลีเหนือ-เกาหลีใต้ เปรียบเหมือนสัญลักษณ์สำคัญของสองประเทศที่จะกลับมาเชื่อมต่อสายสัมพันธ์ระหว่างกันอีกครั้ง ไม่ต่างจากการรวมชาติเยอรมนีตะวันออกกับเยอรมนีตะวันตกในปี 1990 ซึ่งใช้เงินมหาศาลถึง 1.7 พันล้านดอลลาร์เพื่อปรับปรุงเส้นทางรถไฟที่ขาดการพัฒนาของฝั่งเยอรมนีตะวันออกให้กลับมาใช้งานได้ดีเท่าเทียมกัน 

ที่กล่าวมานี้เป็นเพียงแค่ส่วนหนึ่งของเหตุผลว่า ทำไมขนส่งสาธารณะจึงยังคงสำคัญสำหรับเราทุกคน 

แล้วเหตุผลของคุณล่ะ คืออะไร

อ้างอิง

bbc.com

dmh.go.th

forbesthailand.com

krvs.org

sierraclub.org

ttf.org.au

The Importance of Public Transportation for Sustainability in Arctic Cities

AUTHOR