เมื่อก้าวเท้าเข้าสู่ร้านชิเซโด้ เครื่องสำอางชื่อดังของญี่ปุ่นที่ตั้งอยู่ใจกลางย่านกินซ่าอันหรูหรา หลายคนอาจไม่รู้ว่าใต้เท้าของคุณมีแกลเลอรีที่เหล่าศิลปินรุ่นใหม่ของญี่ปุ่นอยากมีโอกาสมาแสดงงานสักครั้งหนึ่งในชีวิต Claire Fujita

Shiseido Gallery คือชื่อของแกลเลอรีแห่งนั้น

ในประเทศไทยอาจยังไม่ค่อยมีแบรนด์ยักษ์ใหญ่ให้ความสำคัญกับศิลปะและสนับสนุนพื้นที่ทางศิลปะมากนัก แต่ในญี่ปุ่น บริษัทต่างๆ ล้วนมีพื้นที่และภาคส่วนที่สนับสนุนวงการศิลปะโดยตรง อย่างแกลเลอรีแห่งนี้ที่ก่อตั้งโดยบริษัทเครื่องสำอางชิเซโด้อย่างที่ชื่อบอกใบ้นั่นเอง

บริษัทชิเซโด้มีความตั้งใจที่จะสนับสนุนพื้นที่ศิลปะเพื่อคืนคุณค่าของความงามกลับสู่สังคมผ่านงานศิลปะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานนิทรรศการสำคัญที่จัดขึ้นทุกปีอย่าง Shiseido Art Egg ที่มีการคัดสรรศิลปินหน้าใหม่เพื่อที่ชิเซโด้จะให้การสนับสนุน ทั้งในแง่การให้เงินทุนและการให้พื้นที่แสดงงาน นอกจากนี้การได้เป็นศิลปินของชิเซโด้ยังแปลว่าศิลปินคนนั้นจะได้ส่งผลงานไปจัดแสดงที่ต่างประเทศอีกด้วย

Claire Fujita เป็น 1 ใน 3 ศิลปินที่ได้รับคัดเลือกให้แสดงงานใน Shiseido Art Egg ครั้งที่ 14 ที่เพิ่งจัดส่งท้ายปี 2563 ไปสดๆ ร้อนๆ โดยนิทรรศการครั้งนี้ถูกจัดขึ้นภายใต้คอนเซปต์ ‘BEAUTY INNOVATIONS FOR A BETTER WORLD’ หรือ ‘นวัตกรรมความงามเพื่อโลกที่ดีกว่า’

คอนเซปต์ดูเน้นความงามขนาดนี้ หลายคนอาจคิดว่าทางชิเซโด้คงจะเลือกงานศิลปะที่สามารถส่งเสริมภาพลักษณ์ของแบรนด์มาจัดแสดงแน่นอนใช่ไหม

แต่หากมันเป็นเช่นนั้นจริง งานของคุณฟูจิตะที่โจ๋งครึ่มด้วยสัญลักษณ์ทางเพศ แถมมีการวิพากษ์วิจารณ์ความงามที่ดึงดูดเรื่องเซ็กซ์ คงจะไม่ได้รับเลือกเข้ามาแสดงเป็นแน่แท้

ลองคิดภาพว่าถ้าเป็นบ้านเรา งานของคุณฟูจิตะคงจะโดนแบรนด์คัดค้านหรือเซนเซอร์กันให้วุ่นวายเลย ว่าไหม แต่ทางชิเซโด้กลับเปิดกว้างให้ศิลปินได้ทำงานที่สามารถพูดถึงความงามในมุมมองที่แตกต่างกันอย่างแท้จริง ซึ่งนับว่าท้าทายไม่น้อยที่บริษัทที่มี ‘ความงาม’ เป็นดั่งสัญลักษณ์จะยอมให้งานศิลปะที่มีนัยเรื่องเพศมาจัดแสดงในแกลเลอรีของตัวเอง

มาค่ะ! ดิฉันจะพาคุณมุดใต้พรมของร้านเครื่องสำอางชิเซโด้สุดหรูหราย่านกินซ่า เพื่อเข้าสู่งานเลี้ยงเต้นรำลับรอบน้ำพุของดอกกล้วยไม้และแท่งเหล็ก!

เมื่อคุณก้าวลงบันไดมาถึงโถงใหญ่ของแกลเลอรี คุณจะพบกับลานน้ำพุสูงตระหง่านใจกลางห้อง รูปทรงของน้ำพุถูกสร้างขึ้นจากสายยางมัดต่อรวมกันนับร้อยเส้น ของเหลวสีแดงและดำถูกดูดผ่านสายยางเป็นจังหวะจะโคนจนพุ่งขึ้นสู่จุดสูงสุดปลายยอดน้ำพุ ก่อนกลายเป็นน้ำตกลงมาสู่อ่างที่รอรับอยู่ด้านล่าง

คุณพระ! หรือว่าดิฉันกำลังดูสิ่งนั้นของผู้ชายอยู่! มีงานเช่นนี้ภายใต้แบรนด์เครื่องสำอางชื่อดังเนี่ยนะ!

ระหว่างอุทานในใจและหันไปดูด้านบนของน้ำพุที่เหมือนมีกลีบดอกไม้ลอยไปมาอยู่นั้น คุณฟูจิตะก็ได้เข้ามาทักทายเพราะรู้จักกับสามีของดิฉัน แล้วอาสาพาดิฉัน สามี และเพื่อนอีกคนเดินชมนิทรรศการพร้อมอธิบายงานให้ฟัง เธอบอกว่ากลีบดอกไม้ที่เราเห็นล่องลอยอยู่ด้านบนนั้นเป็นกลีบของดอกกล้วยไม้ ซึ่งมีลักษณะคล้ายอวัยวะเพศหญิงที่กำลังเต้นรำอยู่รอบๆ สิ่งนั้นของผู้ชาย เหมือนกำลังเฉลิมฉลองอะไรบางอย่าง

OMG! ดิฉันมาอยู่ท่ามกลางงานเต้นรำสุดวาบหวิวโดยไม่รู้เนื้อรู้ตัวหรือนี่!

ระหว่างฟังคุณฟูจิตะเล่าต่อว่าในยุโรปน้ำพุเป็นสัญลักษณ์แทนผู้ชาย ความมีอำนาจ และความมั่งคั่งมาช้านาน ดิฉันก็ได้ยินเสียงของลูกสูบที่กำลังสูบของเหลวขึ้นด้านบนและเสียงน้ำที่ตกลงเบื้องล่างเป็นจังหวะประหลาดๆ ปะปนกัน ทำให้อดขำไม่ได้ว่าเสียงที่ได้ยินนี้เป็นขั้นตอนที่เราควรปีติยินดี หรือมันคือเรื่องทำซ้ำน่าเบื่อหน่ายกันแน่ คุณฟูจิตะอมยิ้มและบอกว่า ก็เพราะความสัมพันธ์มันมักจะเป็นเช่นนี้แหละค่ะ การแสดงงานครั้งนี้ของเธอจึงชื่อ Opaque interrelation หรือ ‘ความสัมพันธ์อันขมุกขมัว’

นอกจากงานน้ำพุที่สร้างความแตกตื่นด้วยสัญลักษณ์ของเพศหญิงและชายแล้ว เมื่อเดินไปห้องที่อยู่ถัดไปยังได้พบกับเครื่องจักรรูปร่างประหลาดแต่คุ้นตาคุ้นความรู้สึกยิ่งนัก ท่อโลหะมนๆ สีทอง กำลังเคลื่อนที่ช้าๆ จุ่มลงไปในของเหลวหนืดใส และค่อยๆ ปล่อยฟองอากาศออกมาอย่างเงียบเชียบ คงไม่ต้องบอกว่าสิ่งที่เราเห็นอยู่นี่คือกระบวนการทำงานของสิ่งใด จริงไหมคะ

คุณฟูจิตะเล่าว่า เธอแทนค่าสัญลักษณ์ของผู้ชายด้วยระบบเครื่องจักรกลไก และแทนค่าส่วนของผู้หญิงด้วยวัสดุธรรมชาติ หากมองเพียงผิวเผินงานชิ้นนี้คงทำให้เราคิดถึงแค่เรื่องเซ็กซ์ แต่แท้จริงแล้วงานยังต้องการกล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างเครื่องจักรและชีวิตด้วย

Invisible soundscape ~ version 1: (1 + √5) / 2 + x ~, 2020 Mixed media

เมื่อหันไปดูด้านหลังในห้องเดียวกัน ดิฉันก็ได้พบกับสิ่งที่คล้ายกับเครื่องเล่นดนตรีไขลาน หากแต่เสียงดนตรีนี้เกิดขึ้นจากพื้นผิวของ ‘เปลือกหอย’ ที่กำลังหมุนให้โลหะลูกกลมถูไปมาจนเกิดเป็นเสียงดนตรีประหลาด แล้วอยู่ๆ เพื่อนของดิฉันก็พูดขึ้นมาว่า “โอ้! นี่คือเสียงเพลงจากหอยหรือนี่” ทำเอาเราขำกันไปด้วยความคาดไม่ถึงกับสิ่งที่ได้ชม อดคิดไม่ได้ว่าคุณฟูจิตะกำลังเล่าเรื่องเพศให้กลายเป็นเรื่องตลกร้ายอยู่

Interrelations ~ version 1: (1 + √5) / 2 + x ~, 2020 รูปภาพจาก bijutsutecho.com

นอกจากงานเชิงกลไกที่มีการเคลื่อนไหวชวนเสียวเหล่านี้แล้ว ยังมีงานอีกชิ้นที่ไม่เคลื่อนไหวแต่พูดถึงเรื่องของ ‘สัดส่วนทองคำ’ หรือ golden ratio

การใช้สัดส่วนทองคำในงานศิลปะอาจเป็นเรื่องพื้นๆ ที่ศิลปินสมัยนี้พยายามจะหลีกเลี่ยงเพราะมันไม่ใหม่หรือไม่น่าดึงดูดอีกต่อไป แต่คุณฟูจิตะกลับเอาการวัดสัดส่วนทองคำเบสิกๆ นี้มาใช้ในการวัดหอยรูปทรงต่างๆ เพื่อหาความงามที่ว่ากันว่าเป็นความงามที่สมบูรณ์แบบที่สุด เราจึงได้เห็นเส้นที่ยื่นออกมาจากเปลือกหอยในองศาต่างๆ คล้ายกับเส้นที่เราร่างเพื่อวัดสัดส่วนขณะกำลังสเกตช์ภาพ เพียงแต่มันถูกยื่นออกมาจากของจริง เพื่อให้เราได้เห็นถึงความงามที่สมบูรณ์แบบของหอย

ดิฉันถามคุณฟูจิตะว่า ทั้งที่งานเต็มไปด้วยสัญลักษณ์เรื่องเพศ แต่ทำไมเธอกลับหลีกเลี่ยงที่จะพูดถึงมันโดยตรง ศิลปินสาวบอกว่า ผลงานเหล่านี้ไม่ได้เจาะจงให้ความหมายเรื่องการหลับนอน เพราะแท้จริงแล้วเราสามารถเห็นกระบวนการเหล่านี้ได้ทั่วไปตามกลไกของธรรมชาติ อย่างเช่นความสวยงามของดอกไม้และความหอมหวนของน้ำหวานที่มีไว้เพื่อดึงดูดให้เหล่าแมลงไปผสมเกสร

แท้จริงแล้วสิ่งที่คุณฟูจิตะสนใจคือความสัมพันธ์ที่มองไม่เห็นระหว่างสิ่งต่างๆ ที่เราไม่สามารถอธิบายความเป็นมาเป็นไปได้ แต่มันกลับเป็นวัฏจักรวนไปอยู่อย่างนั้น ซึ่งเพราะกระบวนการเหล่านี้ไม่ใช่หรือที่ทำให้สิ่งต่างๆ ยังคงอยู่สืบต่อไปได้

ดิฉันเดินออกจากแกลเลอรีด้วยความรู้สึกที่ว่า การพูดเรื่องความสัมพันธ์ใดๆ มักเต็มไปด้วยสิ่งที่เราพูดได้และพูดไม่ได้อยู่เสมอเลย คุณว่าอย่างนั้นไหม แล้วความสัมพันธ์ของคุณเป็นสิ่งที่สว่างสดใสหรือขมุกขมัวอยู่ล่ะ?

เธอบอกว่ากลีบดอกไม้ที่เราเห็นล่องลอยอยู่ด้านบนนั้นเป็นกลีบของดอกกล้วยไม้ ซึ่งมีลักษณะ แต่มันกลับเป็นวัฏจักรวนไปอยู่อย่างนี้ ซึ่งเพราะกระบวนการเหล่านี้ไม่ใช่หรือที่ทำให้สิ่งต่างๆ ศิลปินสาวบอกว่า ผลงานเหล่านี้ไม่ได้เจาะจงให้ความหมายเรื่องการร่วมหลับนอน เพราะแท้จริงแล้วเราสามารถเห็น แล้วอาสาพาพวกดิฉัน สามี และเพื่อนอีกคนเดินชมนิทรรศการพร้อมอธิบายงานให้ฟัง ดูด้านบนของน้ำพุที่เหมือนมีกลีบดอกไม้ลอยไป-มาอยู่นั้น คุณฟุจิตะก็ได้เข้ามาทักทายเพราะรู้จัก คุณจะพบกับลานน้ำพุสูงตระหง่านใจกลางห้อง รูปทรงของน้ำพุถูกสร้างขึ้นจากสายยางมัดต่ แต่ในญี่ปุ่น บริษัทต่างๆ ล้วนมีพื้นที่และภาคส่วนที่สนับสนุนวงการศิลปะโดยตรง ดิฉันจะพาคุณมุดใต้พรมของร้านเครื่องสำอางชิเซโด้สุดหรูหราย่านกินซ่า เพื่อเข้าสู่งานเลี้ยงเต้นรำลับรอบน้ำพุ ซึ่งเพราะกระบวนการเหล่านี้ไม่ใช่หรือที่ทำให้สิ่งต่างๆ ศิลปินสาวบอกว่า ผลงานเหล่านี้ไม่ได้เจาะจงให้ความหมายเรื่องการร่วมหลับนอน เพราะแท้จริงแล้วเราสามารถเห็น แล้วอาสาพาพวกดิฉัน สามี และเพื่อนอีกคนเดินชมนิทรรศการพร้อมอธิบายงานให้ฟัง ดูด้านบนของน้ำพุที่

ดูบรรยากาศนิทรรศการแบบเต็มๆ ได้ในคลิปนี้

CREATIVE

LIFE

STYLE

VIDEO

PODCAST

SERIES