นัยน์ตาสีดำสนิทของเธอมีแววมุ่งมั่น วงหน้าขาวกระจ่างตามแบบฉบับหญิงจีนในภาพจำ นอกจากลิปสติกสีแดงสด บนหน้าของเธอก็ไม่มีการแต่งแต้มใดอีก Luo Yang

Luo Yang

นั่นเป็นครั้งแรกที่เราได้เพ่งพินิจ Luo Yang หญิงสาวเจ้าของผลงานภาพถ่ายในนิทรรศการ 2008-2018 GIRLS: 10 Years of Luo Yang Photography ซึ่งจัดขึ้นพร้อมกัน 2 ที่ ณ RDX Offsite ย่านเจริญกรุง และ WOOF PACK แถบศาลาแดง ตั้งแต่วันที่ 12-22 ธันวาคมนี้

GIRLS คือโปรเจกต์บันทึกภาพชั่วขณะหนึ่งในชีวิตของหญิงสาวชาวจีนจำนวนเกือบ 200 คน ที่ลัว หยางริเริ่มขึ้นตั้งแต่ปี 2008 และทำต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน พอดีกับที่โปรเจกต์นี้อายุครบ 10 ปี เธอได้รับคัดเลือกเป็นหนึ่งในผู้หญิงที่ทรงอิทธิพลและสร้างแรงบันดาลใจที่สุดในโลกของ BBC 100 Women ประจำปี 2018

บอกใครใครจะเชื่อว่าภาพถ่ายหญิงสาวในอิริยาบถต่างๆ จะพาเด็กสาวคนหนึ่งจากจังหวัดเล็กๆ ในประเทศจีนมาไกลสู่ระดับโลกได้เพียงนี้ (แถม Ai Weiwei ยังเคยนิยามเธอเป็น ‘ดาวรุ่งพุ่งแรงแห่งวงการถ่ายภาพจีน’) แต่หากคุณได้เพ่งพินิจผลงานของเธอเหมือนที่เราทำ คุณจะเข้าใจ

แม้หญิงสาวแปลกหน้าในรูปถ่ายจะมีคาแร็กเตอร์ที่แตกต่าง และแม้ว่าอารมณ์ที่พวกเธอสื่อออกมาจะหลากหลาย ทั้งเข้มแข็ง เปราะบาง ลังเล หรือมั่นคง แต่ดวงตาทุกคู่ล้วนจ้องเขม็งกลับมาที่ผู้ชมอย่างเราๆ โดยไม่เกรงกลัวหรือเขินอาย คล้ายจะบอกว่าพวกเธอไม่สนใจว่าใครจะคิดหรือตัดสินพวกเธออย่างไร พวกเธอยืนยันจะเป็นตัวของตัวเองเช่นนี้

Luo Yang

Luo Yang

Luo Yang

ช่างภาพสาวเคยให้สัมภาษณ์ไว้กับหลายสื่อว่า เธอในวัย 20 ต้นๆ เริ่มถ่ายรูปหญิงสาวรอบตัวเพื่อเยียวยาความสับสนและความเปลี่ยวดายในจิตใจของตัวเอง และระหว่างทำเช่นนั้นเธอก็ได้ค้นพบว่าทุกคนล้วนมีประเด็นในใจไม่ต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นความลักลั่นของภาวะกึ่งเด็กกึ่งผู้ใหญ่ หรือความคาดหวังที่สังคมถาโถมใส่ ประกอบกับหญิงสาวที่ลัว หยาง เจอมักเป็นคนกลุ่มน้อยในสังคม คนที่บ้าบิ่น และกล้าขบถต่อขนบดั้งเดิม ในท้ายที่สุดการทำโปรเจกต์นี้จึงช่วยคลี่คลายปมแสนยุ่งเหยิงในใจของเธอ

ลัว หยาง ในวัย 30 กว่าที่เราเจอวันนี้ดูนิ่งสงบและมั่นใจ “ฉันไม่รู้สึกสับสนหรือหลงทางอีกต่อไป ตอนนี้ฉันอยู่ในสภาวะที่จิตใจสงบสุข” เธอบอกระหว่างพวกเรานั่งลงคุยกันในยามพระอาทิตย์ใกล้อัสดงบนดาดฟ้าของอาคารใจกลางเมือง

Luo Yang

10 ปีเป็นเวลานานมากทีเดียว อะไรทำให้คุณยังคงทำโปรเจกต์นี้อย่างต่อเนื่อง

ฉันไม่ได้ตั้งมั่นว่าจะทำโปรเจกต์นี้ต่อ แต่ในขณะเดียวกันฉันก็ไม่ได้เลิกโปรเจกต์นี้ไปเลย ฉันแค่ชอบทำสิ่งนี้มากๆ จนมันกลายเป็นขั้นตอนที่เป็นธรรมชาติ กลายเป็นนิสัยของฉัน ฉันทำไปโดยไม่รู้ตัว ทำไปโดยไม่ต้องบังคับตัวเอง พอรู้ตัวอีกทีถึงได้ย้อนมองว่าผ่านมาสิบปีแล้ว

โปรเจกต์นี้เริ่มต้นขึ้นเพื่อเยียวยาความเหงาและความสับสนของตัวคุณเอง แต่ในเมื่อตอนนี้คุณไม่รู้สึกเช่นนั้นแล้ว จุดมุ่งหมายปัจจุบันของโปรเจกต์นี้คืออะไร

แม้ฉันจะแก้ไขปัญหาที่เผชิญตอนวัยรุ่นได้แล้ว แต่ฉันคิดว่าการทำซีรีส์นี้ต่อเป็นวิธีหนึ่งในการทำความรู้จักคนในเจเนอเรชั่นที่เด็กกว่า เพราะว่าพวกเขาก็ยังคงมีปัญหาของตัวเอง ซึ่งเป็นปัญหาคนละอย่างกับที่คนยุคฉันเจอ เป็นความสับสนที่ต่างออกไป ฉันจึงรู้สึกว่าโปรเจกต์นี้มีคุณค่ามากพอที่จะทำต่อ

ชีวิตของหญิงสาวที่คุณพบเจอในแต่ละยุคแตกต่างกันอย่างไรบ้าง

ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ซับเจกต์ในงานของฉันเปลี่ยนจากสาวๆ ในยุค 80s สู่สาวๆ ในยุค 90s หรือเด็กกว่านั้นอีก ฉันคิดว่าสาวๆ ยุคนี้เปิดกว้างกว่าเดิม มีอิสระ และไม่ต้องพึ่งพาใคร บางครั้งก็ขบถมากกว่าคนยุคก่อนๆ ด้วยซ้ำ

Luo Yang

คุณเคยให้สัมภาษณ์ว่าจุดมุ่งหมายของซีรีส์นี้ไม่ใช่เพื่อขับเคลื่อนสังคม แต่เพื่อบันทึกภาพชีวิตของผู้หญิง การทำเช่นนี้มีความสำคัญอย่างไร

สำหรับฉันโมเมนต์ในชีวิตของผู้หญิงมีคุณค่ามาก และโมเมนต์ของแต่ละคนก็มีเพียงหนึ่งเดียว หากฉันไม่บันทึกภาพโมเมนต์นั้นไว้ มันก็จะหายไปเฉยๆ ฉันจึงอยากเป็นคนเก็บรักษาโมเมนต์นั้นให้มีชีวิตต่อไป

รูปของคุณมีความใกล้ชิดสนิทสนม (intimacy) อยู่เยอะมาก คุณสร้างพื้นที่ปลอดภัยให้ซับเจกต์ของคุณได้อย่างไร ให้พวกเขาได้แสดงความเป็นตัวเอง หรือกระทั่งถอดเสื้อผ้าออกอย่างสบายใจ

อย่างแรกเลย การถ่ายรูปทุกครั้งเกิดขึ้นในบ้านของพวกเธอเอง ที่ซึ่งพวกเธอรู้สึกสบายใจ อีกอย่างคือฉันต้องทำให้พวกเธอเชื่อใจฉันก่อน ฉันมักจะพูดกับพวกเธอ ทำความรู้จักกันก่อนที่จะเริ่มถ่ายรูปจริงๆ เหมือนเป็นการสร้างความเชื่อมโยงระหว่างพวกเรา จากนั้นฉันก็จะหาโมเมนต์ที่ใช่ แล้วก็บันทึกโมเมนต์นั้นไว้

ในขั้นตอนนั้นคุณพูดคุยเรื่องอะไรกันบ้าง

ฉันมักจะเล่าเรื่องของตัวเองให้พวกเธอฟังก่อน แล้วค่อยถามเรื่องราวของพวกเธอ แต่จริงๆ แล้วบทสนทนาเป็นเพียงหนึ่งในหลากหลายวิธีที่จะทำให้ซับเจกต์รู้สึกสบายใจที่จะอยู่กับช่างภาพ เรายังต้องทำตัวดีๆ ทำตัวให้น่าเชื่อถือด้วย

มีซับเจกต์คนไหนที่คุณรู้สึกเชื่อมโยงเป็นพิเศษไหม

แน่นอนว่าฉันต้องรู้สึกเชื่อมโยงกับซับเจกต์ทุกคนไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง แต่บางคนที่มีประสบการณ์คล้ายกับฉัน หรือบางคนที่มีเรื่องราวที่แปลกหรือยูนีกมากๆ ฉันก็อาจจะรู้สึกคอนเนกต์กับพวกเธอมากกว่า

Luo Yang

Luo Yang

หนึ่งในซับเจกต์ที่ลัว หยาง ถ่ายบ่อยๆ คือ Wang Yanyun ศิลปินสาวที่ทลายหลายกรอบของสังคม เธอเป็นหนึ่งในนางแบบคนแรกๆ ในประเทศจีนที่กล้าเปลื้องผ้าถ่ายนู้ด รวมทั้งเป็นคนแรกๆ ที่ถูก cyberbully เพราะหนึ่งในช่างภาพในโปรเจกต์นั้นทำผิดสัญญาโดยการปล่อยภาพเปลือยของเธอออกมา ผู้คนในสังคมออนไลน์จึงรุมประณามเธอ เพื่อโต้กลับ เธอจึงถ่ายรูปตัวเองเปลือยโดยมีเพียงคำด่าว่าเหล่านั้นปกคลุมร่างกาย ปัจจุบันเธอเป็นที่รู้จักในฐานะศิลปินร่วมสมัยคนหนึ่ง

คุณเคยบอกว่าคุณค้นพบความกล้าหาญและความอิสระในหญิงสาวที่คุณถ่ายภาพ คุณเจอสิ่งเหล่านี้ในตัวเองบ้างหรือไม่

ฉันคิดว่าสาวๆ หลายคนที่ฉันถ่ายรูปเป็นคนที่กล้าหาญและบ้าบิ่นกว่าฉัน ฉันไม่เคยขี่มอเตอร์ไซค์ มีรอยสัก ฉันไม่เคยทำอะไรบ้าๆ แบบนั้นเลย แต่ฉันก็ได้ซึมซับคุณสมบัติเหล่านั้นมาจากพวกเธอ เพราะเมื่อก่อน ฉันอ่อนไหวกว่านี้มากๆ

แต่การอยู่รายล้อมสาวๆ เหล่านี้ ไม่ทำให้คุณอยากทำอะไรบ้าๆ เลยเหรอ

ฉันได้เจอผู้หญิงเท่ๆ หลายคน ซึ่งแต่ละคนก็มีความเท่ในแบบของตัวเอง แต่ฉันก็ไม่สามารถเป็นพวกเธอทุกคนได้ และจริงๆ การทำอะไรบ้าๆ ก็ไม่ใช่ตัวฉัน ฉันสบายใจที่ไม่ทำอะไรบ้าๆ ไม่ใช่เพราะฉันไม่กล้าทำ แต่เพราะมันไม่ใช่ตัวฉัน ฉันสบายใจที่จะเป็นคนแบบนี้ ไม่บ้าบิ่น ไม่เท่

Luo Yang

คุณเล่าเรื่องราวของหญิงสาวหลายคนมาก แล้วเรื่องราวของคุณเองล่ะ

ฉันรู้สึกว่าทุกครั้งที่ฉันเล่าเรื่องราวของคนอื่น ฉันก็กำลังเล่าเรื่องราวของตัวเองเหมือนกัน ดังนั้นฉันหวังว่าเมื่อคุณเห็นรูปภาพที่ฉันถ่าย คุณจะเห็นเรื่องราวของฉันที่ซ่อนอยู่ในนั้นด้วย

Luo Yang

*Photo Courtesy of Luo Yang

CREATIVE

LIFE

STYLE

VIDEO

PODCAST

SERIES