‘โอฮานะหมายถึงครอบครัว’ ถอดบทเรียน Lilo & Stitch กับการตีความคำว่า ‘บ้าน’ ในมุมใหม่

‘บ้าน’ สำหรับใครหลายคนอาจหมายถึง สิ่งก่อสร้างที่ล้อมด้วยกำแพง มุงด้วยหลังคา แต่สำหรับสัตว์ประหลาดสีฟ้าหน้าขนอย่าง ‘สติทช์’ บ้านของเขาคือ ลิโล่และนานิ ครอบครัวที่ต่างสายเลือด ต่างชาติพันธุ์ แต่กลับมี ‘หัวใจ’ ที่เหมือนกัน

Lilo & Stitch (2025) คืออีกหนึ่งแอนิเมชันวัยเด็กในดวงใจใครหลายคน เรื่องราวของ ‘ลิโล่’ เด็กหญิงชาวฮาวายที่ปรารถนาจะมีเพื่อนสักคนไว้ข้างกาย จนเธอได้มาเจอกับ ‘สติทช์’ สิ่งมีชีวิตต่างดาวที่หลบหนีมายังโลก ความบังเอิญก่อเกิดเป็นสายสัมพันธ์ที่ผูกมัดพวกเขาไว้ และเปลี่ยนชีวิตทั้งคู่ไปตลอดกาล 

แม้แก่นเรื่องจะสดใสและเต็มไปด้วยความสนุกสนานมากแค่ไหน แต่ถ้ามองข้ามฉากหน้าของคำว่าการ์ตูนเด็ก แอนิเมชันเรื่องนี้ได้พาเราตั้งคำถามถึงความหมายของคำว่า ‘บ้าน’ ที่ไม่ได้หมายถึงสถานที่ แต่คือผู้คน และสร้างนิยามคำว่าครอบครัวใหม่ที่แสนอบอุ่นจากแนวคิด Ohana (โอฮานะ) ที่ถูกเน้นย้ำตลอดทั้งเรื่อง ตามไปเขียนนิยามใหม่ของคำว่า ‘บ้าน’ ผ่านการเติบโตของ Lilo & Stitch ที่เราคิดถึงกันเลย 

การรวมตัวของเหล่าคนประหลาด

Lilo & Stitch คือเรื่องราวการรวมตัวกันของคนและสิ่งมีชีวิตที่แตกต่างและเต็มไปด้วยปัญหาในชีวิต จนโดนกีดกันออกจากสังคมภายนอก ให้กลายเป็นคนไร้บ้านที่ไม่มีที่พึ่งพิง โดยดำเนินเรื่องผ่าน 3 ตัวละครหลัก ดังต่อไปนี้

‘ลิโล่’ เด็กหญิงตัวเอกของเรื่องที่ไม่ใช่เจ้าหญิงดิสนีย์แบบที่เราคุ้นเคย เธอเป็นแค่เด็กสาว ฮาวายธรรมดาที่มีนิสัยแปลกกว่าเด็กรุ่นๆ เดียวกัน ทั้งการชอบถ่ายรูปคนอ้วนที่ชายหาด, เล่นกับตุ๊กตาเย็บเองที่ชื่อ Scrump รวมไปถึงเป็นแฟนเพลง Elvis Presley ความแปลกเหล่านี้ทำให้เพื่อนที่โรงเรียนมองว่าเธอ ‘ประหลาด’ และกลายเป็นช่องว่างในใจที่รอคนมาเติมเต็ม

‘นานิ’ พี่สาวแท้ๆ ของลิโล่ เด็กสาวธรรมดาที่ต้องกลายเป็นหัวหน้าครอบครัวชั่วข้ามคืน เพราะอุบัติเหตุที่พรากชีวิตพ่อกับแม่ไป นอกจากต้องเป็นเสาหลักดูแลน้องสาวสุดดื้อแล้ว เธอยังต้องทำงาน หาเงิน และต่อสู้กับเจ้าหน้าที่สังคมสงเคราะห์ที่คอยจ้องจะพรากสองพี่น้องให้ห่างกันอยู่ตลอด

‘สติทช์’ หรือสัตว์ทดลอง 626 ที่ถูกสร้างขึ้นโดย Dr. Jumba เพื่อทำลายล้าง เขาเป็นอาวุธชีวภาพทรงพลังที่พร้อมพังทุกอย่างที่ขวางหน้า แต่เพราะน่ากลัวจนเกินไป ทำให้หน่วยงานอวกาศมองว่าเป็นภัย และเนรเทศเขาไปยังพื้นที่ห่างไกล สติทช์ไม่รู้จักคำว่าครอบครัว ไม่มีความผูกพันใดๆ กับใคร แต่การที่เขาได้มาเจอกับลิโล่ ทำให้หัวใจดวงน้อยค่อยๆ กลับมาเต้นอย่างอบอุ่นอีกครั้ง

ใครจะเชื่อว่า เด็กหญิงประหลาดที่ชอบ Elvis Presley, หญิงสาวที่โดนเจ้าหน้าที่สังคมสงเคราะห์หมายหัว และสัตว์ประหลาดต่างดาวที่เกิดมาเพื่อทำลาย จะมารวมตัวกันอยู่ที่บ้านริมทะเลหลังคาแดงที่ฮาวาย และช่วยกันซ่อมแซมบ้านที่พังไปให้กลับมาสมบูรณ์อีกครั้ง

สร้างโอฮานะที่แม้ไม่เพอร์เฟกต์แต่อบอุ่น

‘ครอบครัว’ หมายถึง กลุ่มของบุคคลที่อยู่ร่วมกันโดยมีความสัมพันธ์ทางสายโลหิตหรือทางกฎหมาย แต่สำหรับ Lilo & Stitch สายสัมพันธ์ของครอบครัวถูกเรียงร้อยให้แน่นแฟ้นด้วยความเข้าใจซึ่งกันและกัน

โอฮานะ (Ohana) คือคำที่ลิโล่พูดย้ำตั้งแต่ต้นยันจบเรื่อง ซึ่งเป็นวัฒนธรรมที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่นของคนในประเทศฮาวาย ที่ให้ความสำคัญกับครอบครัวที่ไม่ได้หมายถึงแค่ครอบครัวทางสายเลือด แต่รวมถึงกลุ่มคนที่มีมิตรภาพดีๆ ให้แก่กัน

โอฮานะคือครอบครัว 

และครอบครัวหมายถึงไม่มีใครถูกทอดทิ้งหรือลืมเลือน

แม้ในตอนแรก ‘โอฮานะ’ จะเป็นเพียงคำพูดที่ผ่านหูซ้ายและทะลุหูขวาของสติทช์ไปเท่านั้น แต่เพราะความอบอุ่นของลิโล่ที่อ้าแขนโอบกอดเขาเอาไว้ เด็กหญิงไม่ได้มองว่าเขาเป็นสัตว์ประหลาดสีฟ้า แต่มองเขาเป็น ‘เพื่อน’ อีกคนในครอบครัว สอนการใช้ชีวิตบนโลกกว้างผ่านเสียงเพลงของ Elvis Presley ทำให้เขารู้จักมารยาท และอยากเปลี่ยนแปลงตัวเองเพื่อเป็นที่รักของผู้คนเหมือนดังราชาแห่งร็อกแอนด์โรลล์

ท้ายที่สุดจากสิ่งมีชีวิตที่ไม่มีใครต้องการ ‘สติทช์’ ค่อยๆ กลายเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัว เช่นเดียวกับ ‘ลิโล่’ ที่ได้สติทช์มาเติมเต็มช่องว่างในใจที่ขาดหาย รวมถึง ‘นานิ’ พี่สาวที่เริ่มคลายความตึงเครียดของการเป็นหัวหน้าครอบครัวลง สุดท้ายพวกเขาก็กลายเป็น ‘โอฮานะ’ ที่แม้จะไม่ได้เพอร์เฟกต์ แต่ก็อบอุ่นและสมบูรณ์ยิ่งกว่าใคร

บางครั้งครอบครัวก็ไม่ได้เพอร์เฟกต์ 

แต่ก็ไม่ได้แปลว่าไม่ดี – ลิโล่

บ้านไม่ใช่สถานที่ แต่คือผู้คน

จุดเปลี่ยนครั้งสำคัญที่ทำให้พวกเขา รวมถึงคนดูผ่านหน้าจออย่างเรา เข้าใจความหมายของคำว่า ‘บ้าน’ ยิ่งขึ้น คือฉากไคลแมกซ์ของเรื่อง เมื่อสติทช์กำลังหลบหนีจากการไล่ล่าของกัปตันแกนตู แม้ตัวเองจะรอดปลอดภัยแล้ว เขาก็ยังพยายามอย่างสุดความสามารถในการช่วยลิโล่ เพื่อนรักของเขาให้ออกมาจากแคปซูลที่ขังไว้ให้ได้ 

แต่หลังจากช่วยลิโล่ออกมาได้ สติทช์กลับถูกประธานสภาสหพันธ์กาแล็กติกจ้องจะพากลับไปอีกครั้ง ท่ามกลางความกดดันอันมหาศาล สติทช์กลับพูดต่อหน้าประธานอย่างไม่เกรงกลัว ด้วยประโยคที่ลิโล่พร่ำสอนเขาตลอดตั้งแต่เขาก้าวเท้ามาเหยียบบนพื้นโลก นั่นก็คือ ‘โอฮานะ หมายถึงครอบครัว และครอบครัวจะไม่ทิ้งกัน’

นี่คือกุญแจดอกสำคัญที่เข้ามาปลดล็อกปมหลักของเรื่อง ให้เรารู้ว่า ‘บ้าน’ ที่ประธานสภาสหพันธ์มองว่าเป็นที่ที่สติทช์ควรอยู่ แท้จริงแล้วมันกลับเป็นแค่เปลือกนอกเท่านั้น เพราะบ้านที่สติทช์ต้องการ คือการได้อยู่พร้อมหน้ากับคนที่เขารักอย่างลิโล่และนานินั่นเอง 

นี่คือครอบครัวของฉัน ฉันหามันเจอด้วยตัวเอง 

มันเล็กและไม่สมบูรณ์แบบ…แต่ก็ดีนะ – สติทช์

Lilo & Stitch พาเราดำดิ่งไปหาความหมายของคำว่า ‘บ้าน’ ที่ไม่ได้หมายถึงแค่ตึกสี่เหลี่ยมอย่างที่เราเคยเข้าใจ แต่เป็นบ้านที่พร้อมโอบรับความแตกต่าง บ้านที่เราสามารถทิ้งตัวจากความเหนื่อยล้า บ้านที่ทำให้คนที่ไม่เพอร์เฟกต์กลายเป็นคนที่สมบูรณ์ได้ โดยการเติมเต็มซึ่งกันและกัน บ้านหลังนี้ที่ใช้ความสัมพันธ์ก่อขึ้นแทนก้อนอิฐ เชื่อมมันให้แข็งแรงด้วยความเชื่อใจ ก่อนจะใช้ความห่วงใยเป็นหลังคาที่ปกป้องไม่ให้พังทลาย นี่แหละคือบ้านในความหมายของ Lilo & Stitch