ลองจินตนาการกลับไปสมัยคุณยังเด็ก คุณตื่นขึ้นมากลางดึกสงัด กดปุ่มเปิดโทรทัศน์ท่ามกลางความมืด ภาพในจอทีวีนั้นซ่า และแล้ว บนจอปรากฏข้อความแปลกๆ ประกาศคำเตือนให้คุณระวังตัว คุณเริ่มเข้าใจว่าสถานีโทรทัศน์กำลังโดนแย่งชิงคลื่นสัญญาณ แต่แล้ว ภาพบนจอตัดมาเป็นภาพถนนอันเวิ้งว้างว่างเปล่า ภาพแสงน้อย มี noise แทรก ภาพขาดหายบางห้วง คุณจ้องภาพแตกๆ ราวกับว่าจะมีอะไรโผล่มา นึกว่าตัวเองเองกำลังอยู่ในหนังเขย่าขวัญสักเรื่อง
หากประสบการณ์เช่นนี้ทำให้คุณรู้สึกสนใจ สงสัย ตื่นเต้น หรือขนลุก .. ขอต้อนรับสู่ภาพเคลื่อนไหวแนว Analog Horror แนววีดีโอใหม่ซึ่งมีกลิ่นอายความเก่าที่กำลังเบ่งบานอยู่ในอินเตอร์เน็ตแม้การรับชมผ่านวีดีโอเทปได้กลายเป็นประสบการณ์ในอดีตไปแล้ว
Analog Horror เมื่อภาพยุคอะนาล็อกแตกๆ สัญญาณคลื่นแทรก สร้างบรรยากาศหลอนได้ดีเยี่ยม
ไม่กี่ปีที่ผ่านมา บน YouTube ได้เกิดช่องแนวที่สร้างวีดีโอสยองขวัญแนวที่เรียกว่า Analog Horror ขึ้นมามากมาย
Analog Horror หมายถึง “สื่อหรือวีดีโอแนวสยองขวัญประเภทหนึ่ง มีลักษณะเฉพาะคือ เลียนแบบและประกอบเรียบเรียงขึ้นจากภาพฟุตเตจเก่าในยุคอะนาล็อก ชวนสร้างความรู้สึกทั้งได้หวนอดีต กระตุ้นความความสงสัย ทำให้รู้สึกหวาดกลัว” โดยวีดีโอใน Sub-Genre นี้มักสร้างขึ้นโดยนำ footage เก่าจากหลายๆแหล่ง เช่น คลิปรายงานข่าวจริงจากสถานีโทรทัศน์ยุคอดีต มาเรียบเรียงใหม่โดย แต่งเติมเพิ่มองค์ประกอบเพิ่มความรู้สึกลึกลับ เช่น การแทรกข้อความ ใส่เอฟเฟกต์ เพิ่มเสียงบรรยาย เติมเอฟเฟคท์ให้ภาพบิดเบี้ยว พร่ามัว ฯลฯ
จุดมุ่งหมายหลักของวีดีโดแนวนี้คือการสร้างเหตุการณ์สมมติ การนำฟุตเตจเก่ามาใช้ช่วยทำให้รู้สึกเหมือนเป็นเรื่องจริง โดยผู้ชมได้จำลองว่าตนเองเป็นส่วนหนึ่งของสถานการณ์ผิดปกติหรือความลี้ลับบางอย่างที่ตั้งใจให้กำกวม เล่าไม่หมด ทำให้เกิดการดูซ้ำ ถอดรหัส ตีความตามอำเภอใจ
โครงสร้างของวีดีโอสไตล์ Analog Horror มี 3 ส่วนหลักๆ ด้วยกัน
- พาร์ทที่ 1 ภาพฟุตเตจรายการโทรทัศน์ยุคเก่าที่เราคุ้นเคย เช่น ตารางรายการ, รายการข่าวที่เราคุ้นเคย, ข่าวพยากรณ์อากาศ, รายการโฆษณาหรือการ์ตูน, เสียงดนตรีในรายการเกมโชว์ยอดฮิต มักทำให้เรารู้สึกหวนอดีต
- พาร์ทที่ 2 จากนั้นรายการปกติธรรมดาอาจถูกตัดฉับ เสมือนสถานีโดน hijack หรือโดนปล้นสัญญาณ เพื่อนำผู้ชมเข้าสู่ภาวะไม่ปกติ และโดนแทรกด้วยข้อความชวนฉงน เช่น
- ประกาศคำเตือนให้ระวัง สอดส่องเพื่อนบ้าน เตรียมอาวุธเอาไว้
- คำแนะนำสำหรับเอาตัวรอด คำเตือน หรือข้อความขอความช่วยเหลือ ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน
- ข้อห้ามบางอย่าง เช่น ห้ามมองออกไปนอกหน้าต่าง ห้ามมองท้องฟ้า ห้ามมองดวงจันทร์ ห้ามออกนอกบ้าน
- พาร์ทที่ 3 ภาพมักตัดสลับภาพที่ชวนขนลุกแล้วแต่ผู้สร้างจะจินตนาการ เช่น วีดีโอหน้ารถที่เคลื่อนไปในถนนมืด ภาพโฮมวีดีโอที่แสงน้อยและดูเหมือนจะมีอะไรโผล่มาได้ทุกเมื่อ ภาพใบหน้าคนที่บิดเบี้ยว ภาพโฮมวีดีโอแสดงลายมือและภาพวาดของเด็ก ฯลฯ ซึ่งมักเป็นภาพที่หาได้จาก Public Domain
คลิปวีดีโอสไตล์ Analog Horror ถูกเล่าผ่านวีดีโอความยาวขนาด 1-15 นาที ไม่มีกฎตายตัวและ มักจะยืดหยุ่นแล้วแต่ตีมของวีดีโอ และแล้วแต่จินตนาการของผู้สร้างสรรค์ ไม่ว่าจะเป็นประกาศเตือนภัยธรรมชาติ มีเอเลี่ยนบุกโลก ส่งสัญญาณหรือรหัสลับบางอย่าง หรือเล่าประวัติศาสตร์ในฉบับสร้างขึ้นใหม่ ชวนให้เกิดความกลัวจากความไม่รู้
เพื่อความรู้สึกสมจริง ช่องยูทูบสายนี้ มักเรียกตัวเองเป็นชื่อช่องสถานีโทรทัศน์สมมติ เช่น Local 58, channel 7 หรือนำเสนอเสมือว่าตัวเองเป็นตัวแทนจำหน่ายเทปวีดีโอ เช่น GEMINI HOME ENTERTAINMENT
ย้อนกลับไปเมื่อปี 2016 ช่อง Local 58 ได้เกิดขึ้นมาบนอินเตอร์เน็ต จากนั้นในปีถัดมา ช่องยูทูบ LOCAL58TVได้ถือกำเนิดขึ้นโดย Kris Straub ช่องนี้ได้เริ่มเผยแพร่วีดีโอแนวนี้และเริ่มกลายเป็นที่รู้จัก และเริ่มมีช่องใหม่ๆ ที่มีแนวทางคล้ายเคียงกัน เกิดขึ้นมาให้ติดตาม โดยคลิปแรกๆ อันมียอดวิวกว่า 2.4 ล้านครั้ง คือคลิป “Weather Service” แสดงภาพรายการฃพยากรณ์อากาศที่โดนแทรกสัญญาณ ตัดสลับเปลี่ยนไปแจ้งเตือนสถานการณ์ภัยอุกกาบาต ส่งข้อความเตือนให้ผู้ชมโปรดอยู่แต่ในบ้านและห้ามมองดูท้องฟ้า ผู้ชมต่างๆ ก็คาดเดาตีความไปด้วยกันเสมือเป็นผู้ประสบภัยจากสถานการณ์ความไม่ปกติที่กำลังตีความว่าเกิดอะไรขึ้น ความดิบก็เหมือนจริงจนบางคนอาจงงว่านี่คือเรื่องแต่งหรือเรื่องจริง
หากใครสนใจลองชมวีดีโอแนวนี้แบบยาวๆ ก็ขอแนะนำคลิป Mandela Catalogue โดย Alex Kister ยาวขนาด 15 นาทีที่ประกอบขึ้นจากภาพจากหลายแหล่งนำมาตัดต่อสลับกันไปเรื่อยๆ
อย่างไรก็ดี Analog Horror มักมีบริบทการย้อนยุคแบบวัฒนธรรมสื่อและความสยองขวัญแบบอเมริกัน มักปนแทรกเรื่องราวหนือธรรมชาติแบบวัฒนธรรมอเมริกัน เช่น เอเลี่ยนบุกโลก ฆาตกรต่อเนื่อง โรคระบาดร้าย การกลายพันธุ์ ผู้ชมจากประเทศอื่นๆ ที่ไม่คุ้นชินก็อาจจะไม่อินและไม่รู้สึกอะไร มองแค่เป็นคลิปตัดสลับ แปลกๆ เพี้ยนๆ ดูเพลินๆ ก็ได้
อย่างไรก็ดี ในเมื่อกระแสมันค่อยๆ มา ล่าสุด ได้มีช่องยูทูบชื่อ NBTF one ได้ออกคลิป Thai Analog Horror – Contingency (Thai Version) ซึ่งมียอดวิวกว่า 150,000 โดยใช้ฟุตเตจจากรายการทีวีของไทยในบริบทแบบไทยๆ โดยนำภาพรายการโทรทัศน์ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน การแทรกคำขวัญปลุกใจ กลายเป็นประสบการณ์ที่ดูเกิดขึ้นจริงแบบเวรี่ไทย จนคนดูต้องถามว่านี่คือคลิปจริงหรือเปล่า ในรายละเอียดเลยเขียนเตือนคนดูที่ไม่คุ้นแนวนี้ไว้ว่า .. คลิปวิดีโอนีมีเนื้อหาสะเทือนขวัญ ผู้ไม่ประสงค์โปรดหลีกเลี่ยง และ เนื้อหาในคลิปวิดีโอทั้งหมดล้วนเป็นเพียงเรื่องสมมติเท่านั้น โปรดใช้วิจารณญาณในการรับชม
คลิปเหล่านี้เป็นตัวอย่างส่วนหนึ่งของคลิปวีดีโอแนว Analog Horror ที่เกิดขึ้นใหม่เรื่อยๆ ไม่ขาดสาย และในโลกมีคลังภาพฟุตเตจเก่าๆ อันเป็นมรดกจากยุคอะนาล็อกมากมายในตลอดเวลาหลายสิบปีก่อนจะเริ่มซาและตายลงไปในที่สุด
ความหวาดกลัวจากการรับรู้ได้เพียงเสี้ยวของภัยอันตรายที่กำลังเกิดขึ้น
ทำไมวีดีโอที่ดูตั้งใจให้ไม่ชัดเจน มีทั้งเสียงสัญญาณแทรก ภาพแตกกระเจิง มีทั้งวันเดือนปีปะติดไว้ในภาพเคลื่อนไหวให้รบกวนสายตา เสมือนเราแอบดูภาพจากคอลเลคชั่นวีดีโอของคนแปลกหน้าที่ไปเจอในร้านมือสอง เราไม่สามารถพิสูจน์ได้เลยว่าเหตุการณ์ที่เราเห็นเป็นความจริงอดีต หรือเพิ่งตัดแต่งเข้ามา และเบลอ มืด หลุดโฟกัสจนไม่รู้ว่าเกิดขึ้นที่ไหน
เทคนิคการใช้ Found Footage หรือภาพกลิ่นอายทีวียุคอะนาล็อก ใช้ฟุตเตจเก่า ภาพที่ดูแตกๆ ภาพบิดเบี้ยว ภาพมืดๆ ภาพแอบถ่ายมี glitch มี noise มีสัญญาณแทรกเพื่อสร้างบรรรยากาศชวนหลอนไม่ใช่เรื่องแปลกใหม่แต่อย่างใด มักเป็นเทคนิคที่หนังผีใช้เพิ่มความสมจริงให้กับหนัง แต่สิ่งที่ต่างไปคือแนวทาง Analog Horror ที่เพิ่งเกิดมานั้น ไม่ได้เน้นการเล่าเรื่องของคนอื่น หรือเรากำลังชมตัวละครประสบกับเรื่องราวแปลกๆ แต่กลับเลือกจะสร้างประสบการณ์ขนหัวลุกโดยให้ผู้ชมทางบ้านไม่ใช่เป็นส่วนหนึ่งของสถานการณ์ผิดปกตินั้นไปเลย กลายเป็น Immersive Experience สถานการณ์สมมติของความตื่นกลัวจากข้อมูลสื่อโทรทัศน์ในยุคเก่า ประสบการณ์น่าเร้าใจในยุคสมัยที่เราทุกคนไม่ได้ดูทีวีช่องเดียวกันอีกต่อไป
ความน่ากลัวและองค์ประกอบสำคัญของ Genre แบบ Analog Horror คือการบอกไม่หมด แสดงไม่หมด เล่าไม่หมด วัตถุดิบขาดๆ เกินๆ ซึ่งมาจากภาพเหตุการณ์จริงหลายแหล่งถูกนำมายำรวมกัน ประกอบกันขึ้นผ่านจินตนาการของผู้เล่าแทรก เมื่อผสมรวมกันก็ทำให้ชวนให้งงว่านี่คือความจริงหรือเรื่องแต่ง ตั้งใจผู้ชมล้วนตกอยู่ในความงุนงง สับสน ตระหนกไปด้วยกัน
Matt Hills ได้อธิบายลักษณะวิธีการเรื่องเล่าที่บอกไม่หมดนี้ว่าคือคอนเสปต์ของ Hyperdiegesis อันหมายถึง “เรื่องเล่า นิยาย รายการโทรทัศน์ ภาพยนตร์ที่ผู้เล่าเลือกแสดงข้อมูลให้กับผู้ชมเพียงเสี้ยวเดียว หรือแค่ยอดภูเขาน้ำแข็งเท่านั้น เรื่องเล่านั้นมีเพียงแค่ 10% ส่วนอีก 90% ที่ปกปิดซ่อนไว้ นั้นคือส่วนที่เราและผู้ชมต้องมโนและจินตนาการเอาเอง”
ในเวลานี้ เรามองไปทางไหนก็มักเจอเนื้อหาหรือคอนเทนต์แนวเสพง่าย ย่อยง่าย ภาพสด สัญญาณคมชัด เนื้อหาเข้าใจง่าย ตัดสลับไว ในโลกที่สรรพสิ่งถูกอธิบายให้เข้าใจง่ายไปหมด ในยุคแห่งมีมอินเตอร์เน็ต สิ่งที่ง่ายสุด สั้นสุด นั้นมักประสบสำเร็จในการสื่อสารและถูกส่งต่อ
Pamela Paul ผู้เขียนหนังสือเรื่อง 100 Things We’ve Lost to The Internet หรือ 100 สิ่งที่สูญสิ้นไปเพราะอินเตอร์เน็ต หนึ่งในนั้นคือภาพเบลอ แสงน้อย ไร้ฟิลเตอร์ ตาแดงนั้นได้สูญสลายหายไป เพราะเราเทคโนโลยีภาพบนมือถือนั้นขึ้นเรื้่อยๆ ทำให้สามารถถ่ายรูปใหม่ให้เพอร์เฟคได้ไม่จำกัด ไม่มีภาพไหนใดที่จะชุบชูให้ดูดีไม่ได้ด้วยฟิลเตอร์มากมายให้เลือกสรร
แต่ Analog Horror กลับสร้างช่องทางความบันเทิงทางเลือกที่ชวนให้เรางง สงสัย ทำให้เรา ชได้จำลองตัวเองกลับไปในยุคอะนาล็อกที่ข้อมูลข่าวสารมีจำกัด และมีช่องทางไม่มาก ชวนให้เราได้ลองจินตนาการถึงเนื้อหาอีก 90% ที่คลิปวีดีโอไม่ได้บอก ในช่องคอมเมนต์ ผลลัพธ์คือเราจึงมักเห็นคนดูได้แสดงความเห็น ตีความฉากต่างๆ พยายามหาความหมายและอธิบายว่าแต่ละซีนคือเหตุการณ์อะไรบ้าง นี่คือเสน่ห์สำคัญของแนววีดีโอแนวนี้
Analog Horror เติบโตและเบ่งบานในช่วงเวลาที่วีดีโอเทปกลายเป็นเทคโนโลยีของวันเก่าไปแล้ว
พอมานึกดูเรื่องราวสยองขวัญสุดคลาสสิกสไตล์อนาล็อก ก็ชวนให้คิดถึงหนังอย่าง The Ring ที่คำสาปอาถรรพ์นั้นแพร่ผ่านจากคนสู่คนราวไวรัสด้วยม้วนวีดีโอเทป ผ่านไปเกือบ 20 ปี ช่างดูเป็นประสบการณ์ที่ห่างไกลจากเรา เพราะแทบไม่มีใครมีเครื่องเล่นวีดีโอเทปที่บ้านอีกต่อไป
ปี 2016 บริษัท Funai Electric ที่ญี่ปุ่นได้ยุติการผลิตเทปม้วนวีดีโอ หรือ VHS (Video Home System) ลงไป ซึ่งนับเป็นบริษัทสุดท้าย ทำให้ฟอร์แมทนี้ตายลงอย่างถาวร ประจวบเหมาะกับช่วงเวลาทีแนว Analog Horror ได้เริ่มแพร่หลายสู่อินเตอร์เน็ต ในระยะเวลาหลายสิบปี และได้เก็บบันทึกความทรงจำไว้มากมาย โดยมีทั้งที่ภาพเสียงที่คมชัดและแตกพร่าตามคุณภาพของเครื่องบันทึกและการเก็บรักษา แต่ทว่าความทรงจำเหล่านี้ก็ค่อยๆ กร่อนสลายลงไปเรื่อยๆ พอเราจัดบ้านใหม่ก็โละทิ้งเทปเก่าและเครื่องเล่นที่พังลงไปตามเวลาอย่างไม่ใยดี หรือแม้ม้วนเทปยังอยู่แต่แทบไม่มีใครที่มีอุปกรณ์ใดที่เปิดดูมันได้แล้ว
นอกจากนี้ภาพวีดีโอเหล่านี้ไม่ได้คงอยู่สมบูรณ์แช่แข็งไว้ เพราะเวลา ความชื้น อุณหภูมิ สภาพอากาศล้วนเป็นปัจจัยให้ภาพในวีดีโอเทปเหล่านี้ผิดเพี้ยน ซึ่งความขาดๆ หายๆ ภาพแตกพร่า เสียงแทรกชวนผวา กลับชวนให้เกิดความน่าตื่นเต้นน่าสนใจ เมื่อถูกนำมาชุบชีวิตและเล่าให้ในรูปแบบของ Analog Horror และชวนให้เราติดตามว่าผู้สร้างจะไปพบเจอวีดีโออะไรและนำมาเล่าในรูปแบบไหน
คลังภาพจากยุคอนาล็อกนั้นมีมากมายหลายหลาย จึงเป็นวัตถุดิบทางวัฒนธรรมอันดีเยี่ยมที่คนหยิบนำมาใช้เพื่อสร้างสรรค์และตีความได้อีกมากมาย พอนึกไปในเวลาข้างหน้า หากสื่อและเทคโนโลยีที่เราใช้พัฒนาต่อไป User Interface ของซอฟท์แวร์ที่เราใช้ device ต่างๆ ที่เราถืออยู่ในวันนี้ที่ผู้อ่านใช้เข้าถึงอ่านบทความนี้ ภาพที่เรากด screenshot เก็บไว้ในวันนี้ ในอีก 40 ปีข้างหน้า ก็อาจสูญสลายกลายเป็นซากของเก่ารอวันที่คนในอนาคตคิดถึงและเพื่อนำมาปรุงเล่าใหม่ ตีความใหม่แบบที่เรานึกไม่ออก ด้วยวิธีการและฟอร์แมทที่เรานึกไม่ถึง
แม้ในวันนี้ Analog Horror ยังมีฐานแฟนไม่ใหญ่มาก สำหรับคนแสวงหาประสบการณ์ความหลอนผวาในเน็ต แต่วัตถุดิบภาพจากวันวาน
ในโลกที่ภาพที่เราถ่ายแสนจะคมชัดแจ่มจ้าในระดับ HD ประสบการณ์ภาพกากๆ พร่าวๆ มัวๆ ภาพจอทีวีดับติดๆ มีสัญญาณแทรกอาจ ค่อยๆ ห่างไกลจากการรับรู้เราไปทุกที แนว Analog Horror จึงเกิดขึ้นเพื่อพาเราย้อนกลับหวนถึงอดีตโดยนำภาพเก่ามามาตัดแปะและใส่เรื่องราวตีความใหม่เพื่อเราขนลุกขวัญผวากับความไม่รู้ไม่แน่ใจเพียงชั่วครู่
อ้างอิง
- https://knowyourmeme.com/memes/cultures/analog-horror
- https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Main/AnalogHorror
- The Internet Killed Bad Photos
- Analog Horror: Why Tapes Are Such Fertile Ground for Video Game Scares
- VHS Tapes Are Finally Dead: The Last-Ever VCR Will Be Made This Month
- Mandela Catalogue explained as analog horror surges in popularity